HIV Tests (1) စမ္းသပ္နည္းမ်ား (၁)

ပုိ႔စ္တင္ခ်ိန္ - 6/12/2014 08:03:00 AM

လူရဲ႕ Blood ေသြး၊ Serum (စီရမ္ = ေသြးရည္ၾကည္)၊ Saliva တံေတြး နဲ႔ Urine ဆီးထဲမွာ Human immunodeficiency virus (HIV) ေခၚတဲ့ Acquired immunodeficiency syndrome (AIDS) ေရာဂါကို ျဖစ္ေစတဲ့ (ဗိုင္းရပ္စ္) ပိုး ရွိ-မရွိကို စမ္းတာျဖစ္တယ္။ တကယ္ေတာ့ ပိုးကို မွန္ဘီလူးနဲ႔ ရွာၾကည့္တာ မဟုတ္ပါ။
၁။ ပိုးနဲ႔ဆိုင္တဲ့ Antibodies (အင္တီေဘာ္ဒီ)၊
၂။ Antigens (အင္တီဂ်င္) နဲ႔
၃။ RNA (အာရ္အင္ေအ) ေတြကို စမ္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။

လူတေယာက္မွာ ေရာဂါပိုးရလာတဲ့ေနာက္ ခ်က္ခ်င္း စစ္လို႔ မေတြ႔ႏိုင္ေသးတဲ့ ကာလကို Window period စပ္ကူးမတ္ကူး-ကာလလို႔ ေခၚတယ္။ HIV-1 antibody tests ပ်မ္းမွ် အေပါင္းျပဘို႔ရာ ၂၅ ရက္ၾကာမယ္။ Antigen testing လုပ္ရင္ ၁၆ ရက္နဲ႔ သိႏိုင္ျပီး၊ NAT (Nucleic Acid Testing) ဆိုရင္ ၁၂ ရက္သာၾကာမယ္။

အားလံုးဟာ စင္းလံုးေခ်ာ ရာႏွဳန္း ျပည့္မွန္တယ္လို႔ေတာ့ မေျပာႏိုင္ပါ။ False positive ပိုးမရွိဘဲနဲ႔ မ်ားျပီး အေပါင္းျပတတ္သလို False negative ပိုးရွိရက္သားနဲ႔ မွားျပီး အႏုတ္ျပတတ္ေသးတယ္။ Autoimmune diseases (ေအာ္တိုအင္ျမဴး) ေရာဂါတခုျဖစ္တဲ့ Systemic Lupus Erythematosus (လူးပတ္စ္) ခံစားေနရသူမွာ မွားျပီး အေပါင္းျပႏိုင္တယ္။ အခ်ိန္ မတန္ေသးဘဲ စမ္းရင္ ပိုးရွိရက္သားနဲ႔ မွားျပီးအႏုတ္ျပမယ္။

ေသြးလွဴတိုင္း စမ္းရတာထက္ ေရာဂါရွိ-မရွိသခ်င္လို႔ စမ္းဘို႔ ပိုလိုတယ္။ အတိအက် ေျပာရရင္ Sensitivity ေယဘုယ် ေရာ Specificity အတိအက်ေရာ သိေအာင္လုပ္ရတာ ျဖစ္တယ္။ ELISA method ကို အရင္လုပ္ျပီးေနာက္ Western blot procedure နည္းကို ထပ္လုပ္ရတယ္။ အဲလို ၂ နည္းတြဲမွ ပိုေသျခာမယ္။

Antibody tests (အင္တီေဘာ္ဒီ) စမ္းနည္း
ေစ်းလည္းခ်ိဳတယ္။ သမားရိုးက် စစ္ေဆးနည္းအေနနဲ႔ သံုးႏိုင္တယ္။ ပိုးဝင္ခံရျပီးေနာက္ ၉ဝ% ဟာ ရက္ေပါင္း ၃ဝ အၾကာမွာ စမ္းလို႔ ေတြ႔ႏိုင္ျပီ။ တခ်ိဳ႕က ပိုေစာင့္ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ ၆ လအထိ ေစာင့္ရတယ္ဆိုတာ မရွိသေလာက္ပါ။ သတိထားဘို႔က ေစာင့္ေနရတံုးလဲ ပိုးရွိေနသူကေန သူမ်ားကို ကူးေစႏိုင္တယ္။ စိုးရိမ္လို႔ ေစာင့္ေနတံုးမွာ Antiretroviral therapy ေဆးသံုးရင္ ေသြးစစ္တဲ့အခါ ပိုးေတြ႔ဘို႔ရာ ၁ ႏွစ္အထိ ၾကာသြားႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကူးႏိုင္ေနတာ သံသယ ရွိသူကို ေဆးမေသာက္ပါနဲ႔အံုးလို႔ေတာ့ မေျပာသင့္ဘူး။ အဲလိုလူေတြကို ေဆး ၂၈ ရက္ (ကို႔စ္) ေပးျပီးေနာက္ ELISA tests ကို ျခားျပီး အၾကာဆံုး ေစာင့္ရမဲ့ကာလ ၆ လ မက လုပ္သင့္တယ္။

• Enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) နည္းကို Enzyme immunoassay (EIA) လို႔လဲ ေခၚေသးတယ္။ စမ္းမဲ့ သူရဲ႕ေသြးရည္ၾကည္ကို အဆ ၄ဝဝ ေပ်ာ့သြားေစျပီး၊ HIV antigens နဲ႔ ထိေတြ႔ေစတယ္။ ေသြးထဲမွာ HIV antibodies (အင္တီေဘာ္ဒီ) ရွိေနရင္ ေတြ႔ေတာ့မယ္။
• Western blot test နည္းကလဲ ELISA လိုဘဲ Antibody (အင္တီေဘာ္ဒီ) ကို စမ္းတာျဖစ္တယ္။ ပိုေသျခာတယ္။
• Rapid or point-of-care tests စမ္းသပ္နည္းက အရည္အေသြးကို စမ္းတာ ျဖစ္တယ္။
• HIV antibodies စမ္းလို႔ မေတြ႔တာနဲ႔ ပိုးဝင္မခံရတာ ေသျခာတယ္လို႔ ေျပာမရေသးပါ။
• Home Access Express HIV-1 Test ဆိုတာ အိမ္မွာတင္ ကိုယ့္ဖါသာ ေသြးေဖါက္ျပီး စာတိုက္ကေန ပို႔ေပးႏိုင္တယ္။ FDA ကေန အသိအမွတ္ ျပဳေပးထားတယ္။ သူမ်ားမသိေအာင္ စစ္နည္း ျဖစ္တယ္။
• OraQuick antibody test နည္းက မိနစ္ ၂ဝ နဲ႔ အေျဖရတယ္။ ေသြး၊ ေသြးရည္၊ တံေတြးကို စမ္းလို႔ရတယ္။ HIV 1 နဲ႔ HIV 2 ကို စမ္းလို႔ရတယ္။

တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ဒီပိုးရွိ-မရွိ စမ္းသပ္တာကို လူ႔အခြင့္အေရး၊ ပုဂၢလိက အခြင့္အေရးဆိုျပီး တသေဘာတည္း မရွိၾကဘူး။ ေဆးရံုတက္လူနာတိုင္းကို စမ္းဘို႔ဆိုတာ မျဖစ္ႏိုင္ေသးဘူး။ အေမရိကားမွာ ၂ဝဝ၆ တံုးကစျပီး အသက္ ၁၃ ႏွစ္ကေန ၆၄ ႏွစ္အၾကား ရွိသူတိုင္းကို စမ္းခ်င္တဲ့သူ လာစမ္းပါနည္း သံုးခဲ့ရတယ္။ ပိုးရွိေနသူ ၂၅% ဟာ ရွိေနမွန္း မသိၾကပါ။

• Orasure HIV antibody test နည္းကေတာ့ ပါးေစာင္၊ သြားဖံုးကအရည္ကို စမ္းတယ္။ ELISA နည္းေရာ Western blot နည္းကိုပါ သံုးတယ္။
• Uni-Gold rapid HIV antibody test နည္းက ၁ဝ-၁၂ မိနစ္သာ ၾကာတယ္။ ေသြးကိုစမ္းရတယ္။ HIV 1 တမ်ိဳးထဲ ကိုသာ သိႏိုင္တယ္။
• Clearview Complete HIV 1/2 and Clearview HIV 1/2 Stat-Pak နည္းေတြက ၁၅ မိနစ္သာၾကာျပီး HIV 1 ေရာ HIV 2 ကိုပါသိတယ္။ Blood ေသြး၊ Serum ေသြးရည္ၾကည္နဲ႔ Plasma ေသြးရည္ေတြကို စမ္းရတယ္။
• Urine test ဆီးစမ္းနည္းလည္း ရွိတယ္။ ELISA ေရာ Western blot techniques မွာပါ သံုးတယ္။

ပံုက OraQuick Take-Home Kit of HIV ျဖစ္ပါတယ္။

ELISA တခုထဲနဲ႔ HIV-1 Antibody ရွိတာသိရေပမဲ့ မေသျခာေသးပါ။ Western Blot နည္းကိုပါ ဆက္ လုပ္ရတယ္။ ေလာေလာဆယ္ ရက္တိုပိုးတခုခုဝင္တာ၊ (အလာဂ်ီ) ရတာဆိုရင္ ELISA test နည္းက Western Blot ထက္ပိုျပီး မရွိဘဲနဲ႔ ရွိတယ္ဆိုတဲ့အေျဖ ခပ္ရွားရွားရႏိုင္တယ္။ တုပ္ေကြးရာသီမွာ တုပ္ေကြး-ကာကြယ္ေဆးေၾကာင့္ အဲလို အေျဖမွားေတြ မ်ားခဲ့ဘူးတယ္။

• Antigen tests (အင္တီဂ်င္) စမ္းသပ္နည္းဆိုတာ HIV p24 protein ရွိေန-မေနကို စမ္းတာ။ ဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕ Capsid protein ကို စမ္းတာမို႔ (CA) လို႔လဲ ေခၚတယ္။ ေသြးကို စမ္းတာပါ။ အခုေတာ့ ပံုမွန္စမ္းနည္းအေနနဲ႔ မသံုးပါ။
• Nucleic acid-based tests (NAT) ဆိုတာ HIV-I GAG, HIV-II GAG, HIV-env, the HIV-pol လို႔ေခၚတဲ့ HIV genes မ်ိဳးဗီဇကို စမ္းသပ္တာပါ။
• RT-PCR test ဆိုတာ ေသြးအရည္ထဲက ဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕ RNA ကို စမ္းတာပါ။
• Quantiplex bDNA ဒါမွမဟုတ္ Branched DNA test နည္းဟာလည္း ေသြးရည္ထဲက RNA ကို စမ္းတာပါ။

တျခားစမ္းသပ္နည္းေတြကေတာ့ -
CD4 T-cell count ဆိုတာက ပိုးနဲ႔ဆိုင္တာေတြကို စမ္းတာမဟုတ္ဘဲ ခုခံအားနဲ႔ဆိုင္တဲ့ (ဆဲလ္) ေတြကို ေရတြက္တာ ျဖစ္တယ္။ Immune system function ခုခံအားစနစ္ အေျခအေနကို သိခ်င္လို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ နည္းေနရင္ မေကာင္းတာကို ျပေနတယ္။ HIV-positive ျဖစ္ေနသူဟာ 200 cells/μL ထက္နည္းတာကိုျဖစ္ျဖစ္ Opportunistic infections အခြင့္ေကာင္းယူ ဝင္လာတဲ့ ကူးစက္ေရာဂါ ရွိလာတာ ျဖစ္ျဖစ္ သိရရင္ AIDS ေရာဂါသည္လို႔ တရားဝင္ေခၚေတာ့တယ္။ သတိထားဘို႔က HIV မဟုတ္တဲ့ တျခားေရာဂါေတြနဲ႔လဲ တြဲျပီး နည္းေနတာ ရွိတယ္။ Viral infections တျခားဗိုင္းရပ္စ္ ဝင္ေနတာ၊ Bacterial infections ဗက္တီးရီးယား ဝင္ေနတာ၊ Parasitic infections (ပါရာဆိုက္) ပိုးဝင္ေနတာ၊ Tuberculosis (တီဘီ) ျဖစ္ေနတာ၊ မီးေလာင္တာ၊ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရေနတာ၊ Foreign proteins အျပင္ကေန (ပရိုတင္း) ေဆးထိုးတာ၊ အစာအာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့ေနတာ၊ ေလ့က်င့္ခန္း အျပင္းအထံလုပ္တာ၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတာ၊ စိတ္ဖိအား မ်ားေနတာ၊ အထီးက်န္ ျဖစ္ေနတာေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။

Dr, တင့္ေဆြ