Anemia (အနီးမီးယား) ေသြးအားနည္းေရာဂါ

ပုိ႔စ္တင္ခ်ိန္ - 6/15/2014 12:08:00 PM

Haemoglobin နည္းတဲ႔သူ ရဲ႔ေနထိုင္ စားေသာက္ရမဲ့ပံုလည္း ေျပာျပ ေပးပါဆရာ။

လူတိုင္း အသက္ရွဴေနၾကရတယ္။ ရွဴသြင္းလိုက္သည့္ေလထဲက ေအာက္စီဂ်င္ကိုသံုးျပီး ေသြးကို သန္႔ေအာင္ လုပ္ေပးဘို႔ပါ။ ေသြးထဲမွာ ေသြးနီဥ ရွိတယ္။ ေသြးနီဥမွာ ေအာက္စီဂ်င္ကို အသံုးခ်ႏိုင္တဲ့ (ဟီမိုဂလိုဘင္) ဆိုတာမွာ သံဓါတ္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ သံဓါတ္နည္းတာကို ေသြးအားနည္းတယ္လို႔ ေယဘုယ်ေခၚႏိုင္တယ္။ ေသြးစစ္ရင္ (Hb) (ဟီမိုဂလိုဘင္) နည္းေနသည္လို႔ အေျဖထြက္မယ္။ (ဟီမိုဂလိုဘင္)ဟာ ပံုမွန္အားျဖင့္ ကေလးမ်ားမွာ ၁၁ မွ ၁၂၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားမွာ ၁၁ မွ ၁၂၊ နဲ႔ ေယာက္်ားမ်ားမွာ ၁၃ မွ ၁၄ g/dl ရွိရပါတယ္။

ေသြးအားနည္းေရာဂါက တမ်ိဳးမကရွိတယ္။ ခဏတာေသြးအားနည္းျခင္းနဲ႔ နာတာရွည္ေသြးအားနည္းျခင္း၊ နဲနဲဆိုးျခင္းနဲ႔ မ်ားမ်ားဆိုးျခင္း ဆိုျပီးရွိတယ္။

အသားအေရ ျဖဴဖတ္ျဖဴေရာ္ျဖစ္ေနတာ၊ ေမာပန္းလြယ္တာ၊ ႏွလံုးခုန္ မမွန္ျဖစ္တာ၊ အသက္ရွဴမဝျဖစ္တာ၊ ရင္ပတ္နာတာ၊ ေခါင္းမူးတာ၊ ေျခလက္ ေအးစက္တာ၊ ေခါင္းကိုက္တာ၊ ဒီလကၡဏာေတြ ရွိေနရင္ ေသြးအားနည္းေနျပီလို႔ သိႏိုင္တယ္။

အစားအစာထဲမွာပါတဲ့ သံဓါတ္အျပင္ အျခားဓါတ္ေတြနဲ႔ ပရိုတင္းေတြကို သံုးျပီး (ရိုးတြင္းျခင္ဆီ)က ေသြးနီဥကို ထုတ္ေပးတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အစားအစာထဲမွာ ဒီဓါတ္ေတြနဲသူမ်ား၊ ဒဏ္ရာ၊ ေရာဂါေတြေၾကာင့္ ေသြးထြက္၊ ေသြးယို၊ ေသြးဆင္းသူမ်ားဟာ ေသြးအားနည္းေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

လစဥ္ ရာသီေသြးဆင္းေနရတာကိုက ေသြးအားနည္းေစတယ္။ ေနာက္ျပီး ကိုယ္ဝန္ရွိရင္၊ မစားႏိုင္လို႔-မစားတတ္လို႔ အာဟာရနဲသူေတြ၊ အစားအစာ ေရြးလြန္းသူ၊ အရက္ ၾကာၾကာေသာက္သူေတြ၊ Celiac Disease နဲ႔ Crohn's Syndrome ဆိုတဲ့အူေရာဂါေတြရွိရင္၊ အူကို အရွည္ၾကီး ျဖတ္ျပစ္ရသူ၊ နာတာရွည္ ေက်ာက္ကပ္၊ အသဲ၊ ကင္ဆာေရာဂါေတြရွိရင္၊ ဓါတုအဆိပ္မိသူေတြဟာ ေသြးအားနည္းေရာဂါ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ေအအိုင္ဒီအက္စ္၊ (ရူမတြိဳက္) အဆစ္နာေရာဂါေတြ ေၾကာင့္လည္း ေသြးအားနည္းႏိုင္ပါေသးတယ္။

အမ်ားဆံုးကေတာ့ သံဓါတ္နဲ ေသြးအားနည္းေရာဂါျဖစ္တယ္။ Iron deficiency anemia ျဖစ္ရင္ သံဓါတ္ပါတဲ့ အစားအစာေတြ ေရြးစားရပါမယ္။ အစားအမ်ိဳးအစားေတြကို ခ်င့္ခ်ိန္ႏိုင္ေအာင္ သံဓါတ္ပါတဲ့ ကိန္းဂဏန္းေတြနဲ႔ တြဲမွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အသဲ (၇ဝ)၊ ပဲပုတ္ (၅ဝ)၊ တျခားပဲ (၂ဝ-၂၅)၊ တိုဖူး (၂ဝ)၊ ဟင္းႏုႏြယ္ (၂ဝ)၊ အမဲသား (၁ဝ-၂ဝ)၊ ၾကက္အသား (၆)၊ ေပါင္မံု႔ (၆)၊ ဝက္သား (၄)။

ေသြးအားေကာင္းဘို႔ စားေဆး၊ ေသာက္ေဆး၊ ထိုးေဆးေတြ အလြယ္တကူ ဝယ္ရပါတယ္။ ပံုမွန္ေသြးအားနည္းေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီး တေယာက္ကို သံဓါတ္ပါ စားေဆး (၃)လၾကာ ေပးသင့္တယ္။ အခ်ိန္ကာလ ၾကာၾကာေပးရ-ေသာက္ရမွာမို႔ ေစ်းခ်ိဳတာ ရွာဝယ္ပါ။ ေသြးအား ေကာင္းေစတဲ့ေဆးေတြကို ေဆးကုမၸဏီေတြက အမ်ိဳးမ်ိဳးထုတ္တယ္။ Iron တမ်ိဳးထဲ၊ Iron နဲ႔ Folic acid တြဲ၊ Vitamin B, C ပါ ေရာထားတာလဲရွိတယ္။ (အရင္က ဗမာျပည္မွာ ျဖဴရာမင္ ဘီစီ)။ Ferrous fumarate ဟာ Ferrous sulphate, Ferrous gluconate တို႔ထက္သာတယ္။ သံဓါတ္ဆိုေတာ့ သံေခ်းနံ႔ရလို တခ်ိဳ႕က မၾကိဳက္ဘူး။ အေပၚက သၾကားအုပ္ေဆး ထုတ္တယ္။ ေဆးမျမိဳတတ္သူေတြအတြက္ ေဆးအရည္ထုတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ၾက သံဓါတ္က ဝမ္းခ်ဳပ္တတ္လို႔ ဝမ္းလြယ္ေအာင္ အစားအစာကို ေသျခာ ေရြးစားသင့္တယ္။ သေဘၤာသီး၊ မန္က်ီးမွည့္ ေဖ်ာ္ရည္၊ ကန္ဇြန္းရြက္၊ ျမန္မာဘယေဆးမ်ားကလည္း အသံုးဝင္လွပါတယ္။

သံဓါတ္ထိုးေဆးဆိုတာ Imferon Iron Dextran Injection ညိဳမဲမဲ ခပ္ျပစ္ျပစ္ျဖစ္တယ္။ ေဆးထိုးရင္ ဂရုစိုက္ ထိုးေပးရတယ္။ လူနာကို အိပ္လ်က္ေနေစျပီး၊ တင္ပါး အသားထူထူေနရာမွာ ခပ္နက္နက္ ၄၅ ဒီဂရီေစာင္းထိုးျပီး ေဆးထိုးအပ္ကို လမ္းေၾကာင္းေျပာင္း ႏုတ္ယူရတယ္။ ေဆးထိုအပ္က သိပ္မက်ဥ္းရ-မတိုရဘူး။ ေဆးထိုးျပီး မေခ်ရဘူး။ အမဲကြက္ျဖစ္ေနမွာစိုးလို႔။ Drip ပုလင္းထဲ ေဆးထည့္ သြင္းတာလဲ လုပ္ႏိုင္တယ္။ ေဆးမထိုးခင္ ေဆးတည့္-မတည့္လဲ စမ္းရပါမယ္။ တခ်ိဳ႕က မတည့္ဘူး။

သံဓါတ္အျပင္ (ေဖါလစ္အက္စစ္) Folic acid ေခၚ Folate ေခၚ Vitamin B 9 နဲတဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါဆိုတာ ရွိတယ္။ သာမန္အခ်ိန္မွာ 400 mcg ႏို႔တိုက္ေနရင္ 500 mcg ကိုယ္ဝန္ရွိရင္ 600 mcg ေန႔စဥ္ လိုအပ္ပါတယ္။ Folic acid ပါတဲ့ အစား အစာေတြကေတာ့ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ လိမ္ေမာ္သီး၊ စပ်စ္သီး၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ နာနတ္သီး၊ သေဘၤာသီး၊ စပ်စ္သီး၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ နာနတ္သီး၊ ပဲႏို႔၊ ဟင္းႏုႏြယ္၊ မံုညင္း၊ မံုလာအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အာလူး၊ ၾကက္သြန္နီပင္စတဲ့ အသီးအရြက္စိမ္းမ်ား၊ အေစ့အဆံမ်ား၊ ေနၾကာေစ့၊ ေျမပဲ၊ အသဲ-အျမစ္၊ နံံနက္စာအျဖစ္ စားေလ့ရွိတဲ့ ေကာက္ႏွံ-ေျပာင္း-ေျပာင္းဖူးထြက္ အစာမ်ား၊ ေပါင္မံု႔၊ ဂ်ံဳမွံဳ႕၊ ေခါက္ဆြဲ၊ ဆန္ေတြျဖစ္တယ္။ Folic acid ဟာ Spina bifida နဲ႔ Anencephaly ေခၚ ေမြးရာပါ ဦးေႏွာက္-အာရံုေၾကာေရာဂါေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္ပါေသးတယ္။

ေနာက္တမ်ိဳးက ဗီတာမင္ ဘီ-၁၂ နဲတဲ့ေသြးအားနဲေရာဂါပါ။ တေန႔ကို 7 mcg လိုအပ္ပါတယ္။ နဲေနရင္ Injection Vitamin 12 ထိုးေပးရမယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ထိုးေဆးက ပန္းေရာင္ ျဖစ္တယ္။ ရာသက္ပန္ထိုးေပးရမွာလဲရွိတယ္။ B-12 ဟာ ေသြး အတြက္သာမက အာရံုေၾကာအတြက္လည္း အသံုးဝင္တယ္။ ဗီတာမင္ ဘီ ၁၂ မ်ားတဲ့ အစားအစာေတြကေတာ့ ခရု၊ အသဲ၊ ေကာက္ႏွံမ်ား (မနက္စာအျဖစ္စားတဲ့အစာေတြ)၊ ငါး၊ အမဲသား၊ (ေရာဂတ္) ဒိန္ခ်င္၊ ႏြားႏို႔၊ ဥ၊ ၾကက္သားတို႔ ျဖစ္တယ္။

ဆရာဝန္ေပါက္စေတြကို ဝါရင့္ေတြက သင္ေပးသလို လူနာေတြက ဆရာဝန္ကို သင္ေပးတာလဲရွိတယ္။ ေဆးထိုးတဲ့အခါ ဗီတာမင္ ဘီအုပ္စုကို ထိုးရင္ နာတယ္။ ဘီ ၁၂ ကို ထိုးရင္ မနာဘူး။ တခ်ိဳ႕လူနာက ေဆးထိုးတာ မနာမွ ဒီဆရာဝန္ လက္ေကာင္းတယ္လို႔ သတ္မွတ္သလို၊ တခ်ိဳ႕ၾက ေဆးက နာလဲမနာဘူး၊ စြမ္းပံုမရဘူးလို႔ ေျပာသူလဲရွိတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ (ဂ်ီပီ)ေကာင္းခ်င္ရင္ လူနာ့ အထာ သိဘို႔လိုတယ္။

လူတေယာက္မွာ အစဥ္အျမဲ ေသြးနီဥ စုစုေပါင္း ၂႕၅ ထြီလီယန္ ရွိေနတယ္။ စကၠန္႔တိုင္း ေသြးနီဥအသစ္ေပါင္း ၁႕၅ မီလီယန္ ကို ရိုးတြင္းျခင္ဆီက ထုတ္ေပးေနပါတယ္။

Bone marrow (ရိုးတြင္းျခင္ဆီ) မေကာင္းသူေတြမွာ Aplastic anemia နဲ႔ ကင္ဆာႏွင့္တူတဲ့ Leukemia (လူကီးမီးယား) ေသြးအားနည္းေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ Aplastic anemia ဆိုရင္ ေသြးသြင္းေပးရတယ္။ bone marrow transplant ေခၚ ရိုးတြင္းျခင္ဆီ အစားထိုးေပးရတယ္။ ဆိုးဝါးတဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါေတြျဖစ္လို႔ ဝတၳဳေတြ၊ ရုပ္ရွင္ေတြမွာ ဇာတ္လိုက္ကို ဒီေရာဂါရွိတယ္လုပ္ျပီး ေသခိုင္းတတ္တယ္ မဟုတ္လား။

အခ်ိဳ႕ေဆးဝါးေတြေၾကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ Hemolytic anemia ဆိုရင္ ေပးေနတဲ့ေဆးဝါးေတြကို ဆန္းစစ္ျပီး ရပ္သင့္ရင္ ရပ္ပစ္ရမယ္။ (စတီရြိဳက္) ေဆး လိုခ်င္လိုပါမယ္။ Spleen (ေဘလံုး) ထုတ္ခ်င္ ထုတ္ေပးရမယ္။

Autoimmune disorders ေခၚ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ပ်က္စီးေစတဲ့ ခံႏိုင္ရည္စနစ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာဆိုရင္ Immune-suppressing medications ေဆးေတြ ေပးရတယ္။

Sickle cell anemia, Thalassemia, Diamond Blackfan anemia, Fanconi anemia တို႔ကေတာ့ မ်ိဳးလိုက္ ရိုးလိုက္ ျဖစ္တယ္။ Sickle cell anemia လူနာအတြက္ ေအာက္စီဂ်င္ေပးဘို႔ လိုႏိုင္တယ္။

အိပ္ေပါက္နဲ႔ ဖါးေကာက္သလို မျဖစ္ေအာင္ ေသြးအားနည္းတာဟာ ေသြးဆင္း-ေသြးထြက္မ်ားေနလို႔ျဖစ္ရင္ အေၾကာင္းရင္းကိုလည္း ကုသေပးရပါမယ္။ လိပ္ေခါင္းကေသြးယိုတာ၊ ရာသီဆင္းမ်ားတာ၊ သြားဖံုး-ႏွာေခါင္းက ေသြးယိုတာေတြေျပာတာပါ။ အစာလမ္းကေန မသိမသာ ေသြးယိုဖန္မ်ားျပီး၊ ရက္ေတြ၊ လေတြၾကာမွ ေသြးအား အလြန္ နည္းေနတာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္တယ္။ ဝမ္းသြားတဲ့အထဲပါတဲ့ ေသြးကို မ်က္စိနဲ႔ မျမင္ႏိုင္လို႔ ဝမ္းစစ္မွ ေတြ႕ႏိုင္တယ္။ ငွက္ဖ်ားေၾကာင့္ ေသြးအားနည္းသူေတြ မနဲမေနာရွိတယ္။

ေသြးအားနည္းေရာဂါေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ အားအင္ကုန္ခမ္း ေမာပမ္းလြယ္မယ္၊ ႏွလံုးက ပိုျပီးခုန္ရလို႔ Arrhythmia ႏွလံုးခုန္မမွန္ေရာဂါ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ congestive heart failure ႏွလံုးအရြယ္ၾကီးလာႏိုင္တယ္။ ေသြးဖိအားက်ျပီး အသက္ဆံုးသြားႏိုင္တယ္။

Anemia ေသြးအားနဲတာနဲ႔ Blood Pressure (ပရက္ရွာ) နဲတာ မတူတာကို ခြဲသိထားေစခ်င္တယ္။ ခုခ်က္ခ်င္းၾကီး ေသြးယုိ-ေသြးဆင္းသူကို ေသြးဖိအားေခၚတဲ့ (ပရက္ရွာ) တိုင္းရင္ေတာ့ နဲေနတာကို ေတြ႕ရမယ္။ ရက္ၾကာၾကာ ေသြးအား နဲေနသူကို (ပရက္ရွာ) တိုင္းရင္ ပံုမွန္ျဖစ္ေနမယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ BP ေကာင္းေပမဲ့ ေသြးအားနဲည္းေနႏိုင္တယ္။ ဘာ့လို႔လဲဆိုေတာ့ ေသြးဖိအားဆိုတာ ေသြးထုထည္နဲ႔ ဆိုင္တာ။ လူတိုင္း ေသြးထုတည္ ၅ လီတာ အျမဲရွိေနတာ။ ရက္ရွည္ ေသြးအားနဲသူေတြလဲ ၅ လီတာေပမဲ့ ေသြးက က်ဲေနလို႔ ေရေရာထားတဲ့ေဆးတို႔၊ အရက္တို႔လို အာနိသင္နဲေနရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကာလရွည္ၾကာ ေသြးအားနဲေနသူကို ေသြးမသြင္းဘဲ၊ တျခား D5, NS, DNS, RL သြင္းေဆးေတြ သြင္းေပးတာ အေၾကာင္းမထူးဘူး။ ဆီးပိုသြားတာဘဲရွိမယ္။

Blood Transfusion ေသြးသြင္းကုသျခင္းဟာ အေရးေပၚနဲ႔ ဆိုးဝါးတဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါေတြအတြက္ အသက္ကို ကယ္ႏိုင္တယ္။ ေသြးနီဥဆိုတာ ရက္ ၉ဝ-၁၂ဝ သာ အသက္ရွည္ျပီး အသစ္ထပ္ထပ္ ျဖစ္ေနၾကတာ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေသြးလွဴရွင္တဦးဟာ ရက္ ၁၂ဝ ဒါမွမဟုတ္ ၄ လတခါ (ေသြးလွဴဘဏ္က လက္ခံရင္) စိတ္ခ်လက္ခ် လွဴႏိုင္ပါတယ္။

ေသြးအားနည္းေရာဂါကို ပညာေတာ့ ေပးႏိုင္ပါရဲ႕၊ (ရျဖဴဂ်ီ) လူနာေတြက အာဟာရလဲ စံုေအာင္မစားႏိုင္၊ ေဆးလဲအျပင္က မဝယ္ႏိုင္ၾကပါ။ ေဆးခန္းကေနလဲ တခါလာမွ ၂ ရက္စာကေန ၅ ရက္စာထက္ ပိုမေပးႏိုင္ပါ။ စားႏိုင္-ေသာက္ႏိုင္-ဝယ္ႏိုင္တဲ့ဘဝကို ျမန္ျမန္ၾကီး ေရာက္ၾကပါေစ။

• Anemia and Blood pressure ေသြးအားနည္းတာနဲ႔ ေသြးဖိအားနည္းတာ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/01/anemia-and-blood-pressure.html

Dr. တင့္ေဆြ