ကမၻာတစ္လႊား အသက္စြန္႔ခဲ႔ရေသာ သတင္းေထာက္မ်ား – ေမာင္ျမား
ပုိ႔စ္တင္ခ်ိန္
- 4/18/2014 02:57:00 PM
အသတ္ခံရသည့္ သတင္းေထာက္ဦးေရ၏ ေလးပုံတစ္ပုံသည္ သက္ဆုိင္ရာ ႏုိင္ငံမ်ား၏ အစုိးရ တာ၀န္ရွိသူမ်ားဘက္မွ က်ဴးလြန္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အစုိးရဘက္မွ ပစ္ခတ္သတ္ျဖတ္ လက္စေဖ်ာက္ပစ္ျခင္း ျဖစ္သည္ . . .
၂၀၁၃ ခုႏွစ္သည္ သတင္းေထာက္မ်ား “ကပ္”ဆုိက္သည့္ ႏွစ္ဟု သတ္မွတ္ၾကသည္။ စုစုေပါင္း သတင္းေထာက္ အေယာက္(၇၀) အသတ္ခံရသည္။ Sky News သတင္းဌာနမွ Mick Deane သည္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ရင္း ေသဆုံးသြားၾကသည့္ ယခင္ သူ႔ရဲေဘာ္ရဲဘက္ (၆၇၄) ေယာက္ႏွင့္မတူ CPJ စာရင္းအရ ေသဆုံးသူ ေလးပုံတစ္ပုံသည္ သက္ဆုိင္ရာ အစုိးရက သတ္လုိ႔ေသသည္ဟု ေကာက္ခ်က္ခ်သည္။ Mick Deane သည္လည္း အေရအတြက္ ေလးပုံတစ္ပုံကဲ့သုိ႔ အစုိးရသတ္လုိ႔ ေသသြားသည့္ သတင္းေထာက္ တစ္ဦးျဖစ္သည္ဟု ဆုိသည္။ Mick Deane သည္ အီဂ်စ္ႏုိင္ငံ ကိုင္႐ုိၿမိဳ႕ Rabaa Square တြင္ ျပည္သူမ်ား ဆႏၵျပဳေနစဥ္ ပဋိပကၡေနစဥ္ စစ္တပ္က ၀င္ေရာက္စီးနင္း ပစ္ခတ္သည္တြင္ Mick Deane ထိမွန္ ေသဆုံး သြားသည္ဟု ဆုိသည္။ CPJ ၏ ေဖာ္ျပခ်က္အရ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္က စတင္ၿပီး သတင္းေထာက္မ်ား အသတ္ခံရမႈ စုစုေပါင္း အေရအတြက္သည္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ (၁၀၀၀)တိတိ ျပည့္သြားၿပီ ျဖစ္သည္။ သတင္းေထာက္ မ်ားသည္ ပစ္ခတ္ သတ္ျဖတ္သျဖင့္ ေသဆုံးရသည္ ရွိသကဲ့သုိ႔ မွားယြင္း ပစ္ခတ္မႈေၾကာင့္လည္း ေသဆုံးရ သည္။ ထုိ႔ထက္မက ညႇဥ္းပန္းႏွိပ္စက္၊ ႐ုိက္ႏွက္လုိ႔ ေသဆုံးရသည္မ်ားလည္း ရွိသည္။ မည္သုိ႔ဆုိေစ ယခုကဲ့သုိ႔ ေသဆုံးသြားရသည့္ သတင္းေထာက္ အေရအတြက္၏ (၇၈) ရာခုိင္ႏႈန္းသည္ စစ္သတင္းမ်ား၊ ႏုိင္ငံေရး သတင္းမ်ားႏွင့္ ႏွစ္ဖက္ျဖစ္ပြားေနသည့္ ပဋိပကၡ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ေရးသား ေဖာ္ျပၾကသည့္ အတြက္ အသတ္ခံၾကရသည္။ ယင္းထဲမွ (၆၇) ရာခုိင္ႏႈန္းသည္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆုိင္ တုိက္ပြဲမ်ား အတြင္းေသာ္ လည္းေကာင္း Crossfiring ဟုေခၚသည့္ ညႇပ္ပူးညႇပ္ပိတ္ ပစ္ခတ္ေနသည့္ အေျခအေနမ်ဳိး၊ မဆုိင္ဘဲ မွားယြင္း ပစ္ခတ္ခံရသည့္ အေျခအေနမ်ဳိးျဖင့္ ေျမဇာပင္ဘ၀ ေရာက္ရွိသြားရသည့္ အျဖစ္ဆုိးမ်ဳိးဟု CPJ က ေဖာ္ျပသည္။
ယခုထက္တုိင္ ျပည္တြင္းစစ္ မီးဟုန္းဟုန္း ေတာက္ေနဆဲ ျဖစ္သည့္ အီရတ္ႏွင့္ ဆီးရီးယား ႏုိင္ငံမ်ဳိးတြင္ သတင္းေထာက္မ်ား ပုိမုိ အသတ္ခံၾက ရသည္။ ေသဆုံးၾကရသည္။ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ ကတည္းက စတင္ ေရတြက္ သည္ရွိေသာ္ အီရတ္ႏုိင္ငံသည္ သတင္းေထာက္မ်ား အသတ္အခံရဆုံး အေသအေပ်ာက္ အမ်ားဆုံးႏုိင္ငံ အျဖစ္ ဦးေဆာင္လ်က္ ရွိသည္။ ယခုကဲ့သုိ႔ အသတ္ခံရသည့္ သတင္းေထာက္ ဦးေရ၏ ေလးပုံတစ္ပုံသည္ သက္ဆုိင္ရာ ႏုိင္ငံမ်ား၏ အစုိးရ တာ၀န္ရွိသူမ်ားဘက္မွ က်ဴးလြန္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အစုိးရဘက္မွ ပစ္ခတ္သတ္ျဖတ္ လက္စေဖ်ာက္ပစ္ျခင္း ျဖစ္သည္။
43CPJ အဖြဲ႕အစည္း၏ စာရင္း ေကာက္ယူခ်က္အရ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္အတြင္း ကမၻာႏွင့္ အ၀န္းတြင္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ရင္း အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ေသဆုံးသူ သူရဲေကာင္း၊ သတင္းေထာက္ အနည္းဆုံး (၇၀)ဦး ရွိသည္ဟု သိရသည္။ ယင္းအေရအတြက္အနက္ ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ပြားေနသည့္ ဆီးရီးယားႏုိင္ငံတြင္ သတင္းမွန္ ရရွိေရး ေဆာင္ရြက္ေနစဥ္ ေသဆုံးသူ (၂၉)ဦး ရွိၿပီ။ အလားတူ အေျခအေနမ်ဳိးရွိသည့္ အီရတ္ ႏုိင္ငံတြင္ (၁၀)ဦး ရွိသည္။ ဆီးရီးယား ႏုိင္ငံတြင္ ေသဆုံးသူ အေရအတြက္တြင္ ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ပြားေနသည့္ ဆီးရီးယား ၿမိဳ႕မ်ားအတြင္း အစုိးရဘက္မွ ျဖစ္ေစ အတုိက္အခံဘက္မွ ျဖစ္ေစ၊ သတင္းေၾကညာသူ သတင္းတင္ ဆက္သူ ျဖစ္ရပ္မွန္ သတင္းဓာတ္ပုံမ်ား ႐ိုက္ကူး တင္ဆက္ေနသူ ေဒသခံ သတင္းေထာက္မ်ားႏွင့္ ျပည္ပ သတင္းဌာနအဖြဲ႕ အစည္းအခ်ဳိ႕မွ သတင္းေထာက္မ်ား ပါ၀င္သည္။ ယင္းအေရအတြက္ထဲတြင္ AL Jazeera သတင္းဌာနမွ သတင္းေထာက္ Mohamed al- Mesalma သည္ စႏုိက္ပါႏွင့္ ပစ္ခတ္ခံရသူတစ္ဦး ျဖစ္သည္။
အေရွ႕အလယ္ပုိင္းေဒသည္ သတင္းေထာက္မ်ားအတြက္ ေသကြင္းျဖစ္လာ
အီဂ်စ္ႏုိင္ငံတြင္ သတင္းေထာက္ ၆ ဦး ေသဆုံးခဲ့ရာ ထက္၀က္သည္ သတင္းေပးပုိ႔ေနစဥ္ အသတ္ခံရျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ဆုိသည္။ ယခင္ႏွစ္ ၾသဂုတ္လ အတြင္းကပဲ ရာထူးမွ ဖယ္ရွားခံရၿပီး အမႈတြဲေတြႏွင့္ ဖမ္းဆီး ခံထားရသည္။ အီဂ်စ္သမၼတ ေမာ္စီအား ဆႏၵျပ ကန္႔ကြက္သူမ်ားအား ၿဖိဳခြင္းရာတြင္ အီဂ်စ္ လုံၿခံဳေရး တပ္ဖြဲ႕လက္ခ်က္ျဖင့္ ၁၄ ဦး ေသဆုံးသြားသည္။
““အေရွ႕အလယ္ပုိင္း ေဒသသည္ သတင္းေထာက္မ်ားအတြက္ ေသကြင္းျဖစ္လာသည္။ အခ်ဳိ႕ေနရာမ်ားတြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္စဥ္ အသတ္ခံရ(သုိ႔) ေသဆုံးသြားသည့္ သတင္းေထာက္ဦးေရ က်ဆင္းလာသည္။ ဆီးရီးယား ႏုိင္ငံတြင္ ျဖစ္ပြားေနသည့္ ျပည္တြင္းစစ္ပြဲႏွင့္ အီရတ္ႏုိင္ငံတြင္ အသစ္တဖန္ ျပန္လည္ျဖစ္ေပၚေန သည့္ ဂုိဏ္းဂဏ တုိက္ပြဲမ်ားေၾကာင့္ ထိခုိက္ေသေၾက အနာတရ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းသည္ အံ့မခန္း ျမင့္တက္လ်က္ ရွိသည္ဟု CPJ ၏ လက္ေထာက္ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး Robert Mahoney ၏ ထုတ္ျပန္ခ်က္တြင္ ေဖာ္ျပ ထားသည္။ ႏုိင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား အေနျဖင့္ သတင္းေထာက္မ်ား၏ အရပ္ဘက္ဆုိင္ရာ ဂုဏ္သိကၡာကို ေလးစားရန္ သက္ဆုိင္ရာ အစုိးရမ်ားႏွင့္ လက္နက္ကုိင္ အဖြဲ႕အစည္း အားလုံး လက္ခံရန္ တုိက္တြန္းရမည္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု နယူးေယာက္ အေျခစုိက္ CPJ သည္ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္မွ စတင္ၿပီး သတင္းေထာက္ မ်ားႏွင့္ သတင္းအစီအစဥ္ တင္ဆက္သူမ်ား ေသဆုံးမႈႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး တစ္စုိက္မတ္မတ္ ေျခရာခံစုံစမ္းခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။ စာရင္းေပါက္ ေသဆုံးသူ အမ်ားစုသည္ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္မ်ားအတြင္း ျပည္သူလူထုေတြက သူတုိ႔ ေနထုိင္ရာ ေဒသမွ စစ္သတင္း ႏုိင္ငံေရး သတင္းအမွန္မ်ားကုိ အစီရင္ခံ ေပးပုိ႔မႈတြင္ ပါ၀င္ပတ္သက္သည့္ အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ၾကသည္ဟု မွတ္တမ္းတင္သည္။
သတင္းေထာက္မ်ားႏွင့္ သတင္းတုိက္႐ုိက္ ထုတ္လႊင့္ အစီရင္ခံသူမ်ားသည္ ရဲအရာရွိမ်ား၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ညံ့ဖ်င္းမႈ ျပည္သူေတြ လက္မခံႏုိင္ေသာ အျပဳအမူမ်ား၊ ႏုိင္ငံေရး အဂတိလုိက္စားမႈ(သုိ႔မဟုတ္) မူးယစ္ေဆး၀ါး တရားမ၀င္ သယ္ေဆာင္မႈႏွင့္ အျခားေသာ ထိလြယ္ရွလြယ္ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို တင္ျပ အစီရင္ခံ သည့္အတြက္ သီးျခားျဖစ္ရပ္မ်ားႏွင့္အတူ Brazil, Colombia, the Philippines, India, Bangladesh, Pakistan ႏွင့္ Russia ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ ခံၾကရသည္။ Radio France International သတင္းဌာနမွ သတင္းေထာက္ ႏွစ္ဦးသည္ Mali ႏုိင္ငံ Kidal ၿမိဳ႕တြင္ Tuareg ခြဲထြက္ေရးသမားမ်ား၏ လူမ်ဳိးစု ေခါင္းေဆာင္ တစ္ဦးႏွင့္ ေတြ႕ဆံုၿပီး မၾကာခင္မွာပဲ ျပန္ေပးဆြဲ အသတ္ခံ လိုက္ရသည္။ Iraq ႏိုင္ငံ Tikrit ၿမိဳ႕တြင္ အီရတ္ စစ္ေသြးႂကြမ်ားက TV Salaheddin သတင္း ဌာနမွ ၀န္ထမ္း(၅)ဦးအား အေသခံဗံုးခြဲ တိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။ ၁၀ စုႏွစ္အတြင္း ပထမဦးဆံုး အေနႏွင့္ မကၠဆီကို ႏိုင္ငံတြင္ သတင္းေထာက္မ်ား သူတို႔ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္မႈအတြက္ ဦးေရမည္ေရြ႕မည္မွ် အသတ္ခံရသည္ကို မသိရွိရေသးေခ်။
CPJ အေနျဖင့္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္အတြင္း ပစ္ခတ္,သတ္ျဖတ္,ထိမွန္ေသဆံုးရသည့္ ထပ္တိုး သတင္းေထာက္ အေရအတြက္ ၂၅ ဦး ေသဆံုးရျခင္း အေၾကာင္းရင္းကို စံုစမ္းေနဆဲျဖစ္သည္။ ယင္းဦးေရသည္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ တစ္ႏွစ္တည္း ေသဆံုး သြားၾကရသည့္ သတင္းေထာက္ အေယာက္ ၇၀ စာရင္းတြင္ မပါ၀င္ေသးေခ်။ CPJ ၏ အစီရင္ခံခ်က္အရ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံတြင္ ျဖစ္ပြားေနသည့္ အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္မႈမ်ားႏွင့္ တစ္ဆက္တည္း ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ပြားေနသည့္ အေျခအေနမွန္မ်ားကို သတင္းေရးသား အစီရင္ခံသည့္အတြက္ သတင္းေထာက္မ်ား အသတ္ခံရသည္ဟု သိရွိရသည္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ တစ္ႏွစ္တည္း ဆီးရီးယားႏိုင္ငံတြင္ သတင္းေထာက္ အေယာက္ ၆၀ အဓမၼဖမ္းဆီး ေခၚေဆာင္ခံၾကရၿပီး ယေန႔ထက္တိုင္ ေပ်ာက္ဆံုးလ်က္ ရွိသည္။
အီရတ္၊ ဆီးရီးယား စသည့္ ႏိုင္ငံမ်ား အပါအ၀င္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း ေဒသသည္ အၾကမ္းဖက္ ပဋိပကၡမ်ား ေန႔စဥ္ တိုက္ခိုက္မႈမ်ား ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ပြားေနသည့္ အေျခအေနမ်ား,ဂိုဏ္းဂဏစြဲ အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္မႈမ်ား၊ လုယက္မႈမ်ားျဖင့္ ျပည္သူမ်ား ကမၻာပ်က္သည္သို႔ ခံစားေနရသည္။ ယင္းေနရာမ်ားတြင္ သတင္းေထာက္မ်ား သတင္းအမွန္ တင္ျပဖို႔ ႀကိဳးစားရင္း သတင္းအမွန္ တင္ျပရင္း ပစ္ခတ္ သတ္ျဖတ္ခံၾက ရသည္။ ယင္းအခ်က္ေၾကာင့္ CPJ က “Middle East a ‘Killing Field’ for journalists” ဟု သတ္မွတ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤသို႔ သတ္မွတ္သည့္ အတိုင္းပင္ သတင္းေထာက္မ်ား ႏိုင္ငံအလိုက္ အသတ္ခံရသည့္ စာရင္းကို ၾကည့္လွ်င္ ေအာက္ပါအတိုင္း ေတြ႕ရမည္ ျဖစ္သည္။
၂၀၁၃ ခုႏွစ္ တစ္ႏွစ္တည္း အသတ္ခံရေသာ သတင္းေထာက္မ်ား
၁။ ဆီးရီးယား ၂၅ ေယာက္
၂။ အီရတ္ ၁၀ ေယာက္
၃။ အီဂ်စ္ ၆ ေယာက္
၄။ ပါကစၥတန္ ၅ ေယာက္
၅။ ဆိုမာလီယာ ၄ ေယာက္
၆။ အိႏိၵယ ၃ ေယာက္
၇။ ဘရာဇီး ၃ ေယာက္
၈။ ဖိလစ္ပိုင္ ၃ ေယာက္
၉။ ႐ုရွား ၂ ေယာက္
၁၀။ မာလီ ၂ ေယာက္
၁၁။ တူရကီ ၁ ေယာက္
၁၂။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ၁ ေယာက္
၁၃။ ကိုလံဘီယာ ၁ ေယာက္
၁၄။ လစ္ဗ်ား ၁ ေယာက္
မွတ္ခ်က္ – ယင္းေသစာရင္းတြင္ Media Worker ဟု ေခၚသည့္ သတင္းေထာက္ မဟုတ္သည့္ သတင္းဌာန ၀န္ထမ္း ၄ ဦးႏွင့္ အမွန္တကယ္ ေသဆံုးသြားေၾကာင္း အတည္ျပဳခ်က္ ရယူေနဆဲ သတင္းေထာက္ ၂၅ ဦး မပါ၀င္ေသးေခ်။ ယင္းတို႔မွာ ကင္ညာ၊ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယား၊ တန္ဇန္နီးယား၊ ဘရားဇီး၊ ပီ႐ူးႏွင့္ ဂြါေတမာလာတို႔မွာ ၁ ဦးစီ ပါ၀င္ၿပီး အိႏိၵယ ၅ ဦး ပါကစၥတန္၂ ဦး၊ ဖိလစ္ပိုင္ ၅ ဦး၊ မက္ဆီကို ၃ ဦး၊ ဟြန္ဒူးရပ္စ္ ၂ ဦး ႏွင့္ ဆီးရီးယား၂ ဦးတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။
Myanmar Thandawsint Newspaper
