Depo Provera သံုးလခံ ကိုယ္ဝန္တားထိုးေဆး

ပုိ႔စ္တင္ခ်ိန္ - 1/27/2014 06:00:00 AM

ဒီေဆးေၾကာင့္ မ်ိဳးဥအိမ္ကေန မ်ိဳးဥ မထြက္ေအာင္ ေဆာင္က်ဥ္းေပးတယ္။ ဒါ့အျပင္ သားအိမ္အဝက ခြ်ဲကို ေစးပ်စ္ေစလို႔ ဝင္လာမဲ့ သုတ္ပိုးအတြက္ ခက္ခဲေစတယ္။ သားအိမ္အတြင္းဆံုးလႊာကိုလဲ ပါးေစေသးတယ္။ “မ်ိဳးဥမထြက္၊ ထြက္အံုးေတာ့ သုတ္ပိုး အဝင္ခက္၊ ဝင္လာႏိုင္လို႔ ႏွစ္မ်ိဳးေတြ႔ျပီးအံုးေတာ့ အထဲမွာ လာမတြယ္ေစႏိုင္ဘူး။”

ေကာင္းခ်က္ေတြ အမ်ားၾကီးရွိတယ္။
• ထိေရာက္မႈ သုေတသနေတြအရ ဝ% ကေန ၂႕၆% သာ လိုရာမေရာက္ ျဖစ္ပါတယ္။
• ၃ လေနမွ တခါထိုးရတယ္။
• တျခား ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲေတြေလာက္ ေဆး (အက္ရွင္) ျဖစ္တာေတြ နဲတယ္။
• Estrogen (အီစထိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္းမပါလို႔ DVT အတြင္းပိုင္းက ေသြးျပန္ေၾကာပိတ္တာ၊ PE အဆုပ္သြား ေသြးေၾကာပိတ္တာ၊ Stroke ႏွလံုး-ေသြးေၾကာပိတ္တာ ေတြရဲ႕ အႏၲရာယ္ မစိုးရိမ္ရဘူး။
• Endometrial cancer သားအိမ္ကင္ဆာျဖစ္မဲ့ အႏၲရာယ္နဲတယ္။
• ေသြးအားနဲေရာဂါ၊ PID တင္ပဆံုတြင္းအဂၤါေရာင္တာ၊ သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္တာ၊ သားအိမ္ အသားပိုျဖစ္တာေတြ နဲတယ္။
• Endometriosis သားအိမ္ေရာဂါရွိေနသူ ခံစားရတာေတြ နဲတယ္။
• အစကထဲက ရာသီဆင္းခ်ိန္မွာ နာတာ၊ မ်ိဳးဥထြက္ခ်ိန္မွာ နာတတ္တာ၊ မ်ိဳးဥအိမ္အလံုးျဖစ္တာလဲ နဲတယ္။
• အတက္ေရာဂါရွိေနသူ အတက္ျဖစ္တာ နဲေစေသးတယ္။
• ေသြးေရာဂါတမ်ိဳးရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ Sickle cell crises ဆိုတာ အျဖစ္နဲတယ္။
• ႏို႔တိုက္မိခင္ေတြ သံုးႏိုင္တယ္။
• ေမြးျပီး ၁ လခြဲ ရွိမွထိုးတာ ပိုေကာင္းတယ္ မဟုတ္ရင္ ေသြးဆင္းေနတာ မ်ားတတ္တယ္။ ႏို႔မတိုက္သူဆိုရင္ ၁ ပါတ္အတြင္း ထိုးလို႔ရတယ္။

ဒီေဆး မထိုးသင့္သူေတြကေတာ့ -
• Deep vein thrombosis အတြင္းပိုင္းက ေသြးျပန္ေၾကာပိတ္ေရာဂါ ရွိေနသူ၊
• PE အဆုပ္သြား ေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါ ရွိေနသူ၊
• Migraine မိုင္ဂရိန္း ေခါင္းမူး-ေခါင္းကိုက္ေရာဂါ ရွိေနသူ၊
• Liver diseases (Acute viral hepatitis, severe Decompensated cirrhosis, Benign or malignant liver tumors) လတ္တေလာ ျဖစ္ေနတဲ့ အသဲေရာဂါ ရွိေနသူ၊
• Stroke ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါ ရွိေနသူ၊
• ဆီးခ်ိဳျဖစ္တာ အႏွစ္ ၂ဝ ၾကာေနသူ၊
• ေသြးတိုးေနရင္ သတိထားသံုးပါ၊
• ႏို႔ကင္ဆာ ျဖစ္ထားသူ၊
• ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနသူ၊
• STD ေခၚ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြကို အကာကြယ္ မေပးႏိုင္ပါ။

ရာသီ စဆင္းတဲ့ ေန႔ကေန ၅ ရက္အတြင္း ထိုးရင္ ခ်က္ခ်င္း ထိေရာက္တယ္။ ၅ ရက္ေနာက္မွ ထိုးရင္ ၂ ပါတ္ၾကာမွ ထိေရာက္တယ္။ ကေလးျပန္ရဘို႔ ေနာက္က် ေစတယ္။ ေဆးထိုးတာ ရပ္ထားျပီးေနာက္ ၉ လ၊ ၁ ႏွစ္ခြဲက်မွ ကေလး ျပန္ရႏိုင္ၾကတယ္။ ၁ ႏွစ္ခဲြေနရင္ေတာ့ တျခား တားနည္းေတြလိုဘဲ ကေလး ျပန္ရႏိုင္စြမ္းက အတူတူဘဲ။ ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ ေလ့လာမႈတခုအရ ေဆးထိုးရပ္ျပီး ကေလးျပန္ယူေတာ့ အေလးခ်ိန္နဲတဲ့ကေလး ေမြးႏႈန္း မ်ားတာ ေတြ႔ရတယ္။ စမ္းသပ္တာကလဲ ဆင္းရဲသူေတြမွာပါ။

ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး
• ေသြးမဆင္းတာ၊ (၁ ႏွစ္တာ ထိုးထားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ၅၅%၊ ၁ ႏွစ္တာ ထိုးထားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ၆၈% ရာသီမလာတာ ေတြ႔ရတယ္။)
• ေသြးဆင္းမမွန္တာ၊
• ဗိုက္နာတာ၊
• ဝတာ-ပိန္တာ၊
• အားယုတ္ခ်င္တာ၊
• စိတ္လႈတ္ရွားတာ၊

ဆိုးက်ိဳးေတြ ဘယ္လိုရွိသလဲသိဘို႔ ဒီေဆးကို ၇ ႏွစ္ၾကာ ထိုးထားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၄ဝဝဝ ေလာက္ကုိ စမ္းသပ္ခဲ့တယ္။
• သူတို႔ထဲက ၅% ေက်ာ္ေက်ာ္မွာ ရာသီမမွန္ (မ်ားသူ + မလာသူ)၊ ဗိုက္နာ၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေျပာင္းလဲ၊ အားယုတ္၊ ေခါင္းမူး၊ စိုးရိမ္၊
• ၁% ကေန ၅% အထိေတြမွာ ဆက္ဆံလိုစိတ္နည္း၊ ဗိုက္ေအာက္ပိုင္းနာ၊ ခါးနာ၊ ရင္သားနာ၊ ေျခေထာက္နာ၊ စိတ္က်၊ အနီျပင္ထြက္၊ ပ်ိဳ႕၊ အိပ္မေပ်ာ္၊ အျဖဴဆင္း၊ ေျခေထာက္ေယာင္၊ ဝက္ျခံေပါက္၊
• ၁% ထက္နည္းသူေတြမွာ အသားဝါ၊ ဆီးလမ္း-ေမြးလမ္းေရာင္၊ တက္၊ အစားပ်က္၊ ဝမ္းမမွန္၊ ဝမ္းေသြးပါ၊ အတူေနခ်ိန္ မနာသင့္ဘဲနာ၊ ရင္ပတ္နာ၊ ေသြးအားနည္း၊ အလာဂ်ီရ၊ အိပ္ခ်င္၊ ဖ်ား၊ ခ်မ္း၊ အသားအေရေျခာက္၊ ပန္းနာ၊ ရင္ခုန္ျမန္၊ ေခြ်းပိုထြက္၊ အာေခါင္ေျခာက္၊ ေလျဖတ္၊ ေရငတ္၊ အသက္ရွဴမဝ၊ ရာသီလာစဥ္နာ၊ ကုိယ္ဝန္ရွိသလို ခံစား၊ မထင္မွတ္ဘဲ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္၊ ကေလးျပန္မရ၊ ေသြးျပန္ေၾကာေရာင္၊ ဆက္ဆံလိုစိတ္ပုိ၊ ႏို႔ထြက္နည္း၊ ရင္သား အရြယ္ေျပာင္း၊ ရင္သားထိပ္က ေသြးထြက္၊ ရင္သား-ကင္ဆာ၊

Black box warning လို႔ အေမရိကန္သံုး “အထူးသတိေပးခ်က္” ကေတာ့ Osteoporotic effects ဆိုတဲ့ အရိုးအားနဲတာ ပိုၾကာေစတတ္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ FDA ကေန ၂ဝဝ၄ ကစျပီး၊ သတိေပးခ်က္ ထည့္လိုက္တယ္။ ၂ ႏွစ္ထက္ပို မသံုးနဲ႔လို႔ ေျပာတယ္။ WHO ကေတာ့ ဒါ့ေၾကာင့္ေတာ့ ဒီေဆးမသံုးနဲ႔လို႔ မေျပာသင့္ဘူး ဆိုပါတယ္။ အေမရိကန္ ACOG ကလဲ WHO နဲ႔ သေဘာတူတယ္။ တျခားတားနည္း ေျပာင္းသံုးစရာ မရွိရင္ ရပ္စရာ မလိုပါဘူးတဲ့။

Depo Provera ဆိုတဲ့ ကိုယ္ဝန္တား ထိုးေဆးသံုးရင္ (မီလီဂရမ္) ဘယ္ေလာက္လဲ ၾကည့္ပါ။ 50 mg ဆိုရင္ တလဘဲခံတယ္။ 150 mg ဆုိရင္ ၃ လတြက္ ျဖစ္တယ္။ ေယာက္်ားေတြ အတြက္လဲ သံုးတယ္။ မုဒိန္းေကာင္ေတြကို Chemical castration ေဆးနဲ႔ သင္းကြပ္ေပးတာပါ။ လိင္စိတ္ သိသိသာသာ နဲသြားေစမယ္။

Dr. တင့္ေဆြ