Urinary Tract Infection (2) ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုးဝင္ျခင္း (၂)
ပုိ႔စ္တင္ခ်ိန္
- 10/31/2013 05:15:00 PM
Urinary tract ဆီးလမ္းေၾကာင္းဆိုတာ Kidneys ေက်ာက္ကပ္ႏွစ္ခု၊ ေက်ာက္ကပ္ကေနဆီးအိမ္ထဲဝင္တဲ့ Ureters ဆီးျပြန္ႏွစ္ခု၊ ဆီးအိမ္တခုနဲ႔ Urethra ဆီးထြက္ျပြန္တခုေတြကိုစုေပါင္းေခၚတာ ျဖစ္တယ္။ ဆီးထြက္ျပြန္ေရာင္တာကို Urethritis ေခၚတယ္၊ ဆီးအိမ္ေရာင္တာကို Cystitis ေခၚျပီး၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာင္တာကို Pyelonephritis လို႔ ေခၚတယ္။ Prostate ေယာက္်ားဆီးက်ိတ္၊ Epididymis ေယာက္်ားအစိ၊ ေမြးလမ္းေရာင္တာမ်ိဳးနဲ႔ ဆက္စပ္ေနေသးတယ္။
ဆီးေအာင့္ေရာဂါ ၁၈% တိုးလာေနတယ္။ ၂ဝ၁၈ ခုႏွစ္ေရာက္ရင္ သန္းေပါင္း ၂၃ဝဝ ဒီေရာဂါ ခံစားၾကရႏိုင္တယ္လို႔ ေျမာက္-ကရိုလိုင္းနား၊ ေဆးတကၠသိုလ္ သုေတသနတခုကဆိုလိုက္ပါတယ္။ ေတာင္အေမရိကားမွာ ၃ဝ%၊ အာဖရိကမွာ ၂ဝ႕၅%၊ အာရွမွာ ၂ဝ%၊ ေျမာက္အေမရိက ၁၆% နဲ႔ ဥေရာပမွာ ၂႕၅% ဒီေရာဂါ ျဖစ္တာတိုးလာေနတယ္။
ဆီးလမ္းေၾကာင္းေရာင္တာကို ၈ဝ% ျဖစ္ေစတဲ့ ဗက္တီးရီးယားကေတာ့ Escherichia coli (အီး-ကိုလိုင္) ျဖစ္တယ္။ Colon (ကိုလံု) ေခၚတဲ့ အူမၾကီးထဲမွာေနတဲ့အေကာင္ျဖစ္ပါတယ္။ Klebsiella, Pseudomonas, Enterobacter, Proteus, Staphylococcus, Mycoplasma, Chlamydia, Serratiaနဲ႔ Neisseria ဆိုတာေတြကလဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ Fungi မိႈေတြရဲ႕နာမည္ေတြက Candida နဲ႔ Cryptococcus ေတြျဖစ္ျပီး Parasites ပါရာဆိုက္ကေတာ့ Trichomonas, Schistosomaေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။
ဆီးလမ္းေၾကာင္းေရာင္တာဟာလိင္ဆက္ဆံလို႔ မကူးစက္ႏုိင္ဘူးလို႔ ယူဆသူမ်ားေပမဲ့ ေလ့လာခ်က္တခ်ိဳ႕ကေတာ့ ဆက္ဆံတာေရွာင္ေနဘို႔ အၾကံေပးထားတယ္။ (STD) လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြျဖစ္ေစတဲ့ ပိုးေတြေၾကာင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းေရာဂါ ရတယ္ဆိုတာမဟုတ္ဘူးလို႔ အျငင္းပြါးသူမရွိပါ။ Gonorrhea (ဂႏိုးရီးယား) နဲ႔ Chlamydia (ကလာမိုင္ဒီယား) ပိုးေတြကလိင္ဆက္ဆံရာကေနကူးစက္တယ္။
ဘယ္လိုလူေတြမွာပိုျဖစ္သလဲ။
ဆီးအသြားနည္းရင္၊ ဆီးလမ္းမွာတျခားေရာဂါတခုခုရွိေနရင္၊ ဥပမာေက်ာက္ကပ္ေက်ာက္၊ ဆီးထြက္လမ္းက်ဥ္းတာ၊ ဆီးအက်ိတ္ၾကီးတာနဲ႔ ဆီးလမ္းပံုမွန္မျဖစ္တာေတြျဖစ္တယ္။ ဆီးပိုက္ထည့္ရသူ၊ ထည့္ထားရသူ၊ကိုယ္ဝန္ မရေစေအာင္ သံုးတဲ့ Diaphragm သားအိမ္ဝအဖံုးထည့့္သူ၊အေဖၚေယာက္်ားကသံုးတဲ့ (ကြန္ဒြမ္) မွာသုက္ပိုးေသေဆးသုက္ပိုးသတ္ေဆးပါရင္၊ဗက္တီးရီးယားေသြးထဲပိုးေရာက္ေနသူေတြမွာေက်ာက္ကပ္ကိုပိုးေရာက္လာႏိုင္တယ္။ ဆီးက်ိတ္ေရာင္၊ က်ားအစိေရာင္နဲ႔ ဂရင္ဂ်ီနာေတြကပိုးလဲေရာက္လာႏိုင္တယ္။
ဆီးသြားလမ္းေၾကာင္းတိုလို႔ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာဆီးလမ္းေၾကာင္းေရာင္တာပိုျဖစ္တယ္။ အိမ္ေထာင္က်ကာစ (အတူေနဘူးကာစ)ဆီးေအာင့္တာကို Honeymoon cystitis ေခၚတယ္။ ဆီးထြက္ေပါက္ အဝဟာစအိုနဲ႔ ေမြးလမ္းအဝေတြနဲ႔သိပ္နီးကပ္တယ္။ သန္႔ရွင္းေရးလုပ္ရင္ လက္ကိုေရွ႕ေနေနာက္ဘက္ဆီသာတလမ္းသြားလုပ္ပါ။
Uncomplicated cystitis ရိုးရိုးဆီးအိမ္ေရာင္တာအတြက္
• Amoxacilin 500 mg တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ေပါင္း ၄-၅ ရက္၊ဒါမွမဟုတ္
• Augmentin 500-875mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၃ ရက္၊ ေပါင္း ၄-၅ ရက္၊ဒါမွမဟုတ္
• Azithromycin 1 gmတခါတည္းေသာက္ပါ၊ ဒါမွမဟုတ္
• Ciprofloxacin 500 mg တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ေပါင္း ၄-၅ ရက္၊ဒါမွမဟုတ္
• Co-trimoxazole (Septrin) တခါေသာက္ ၂ ျပား၊ တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃ ရက္၊ (ဆီးအိမ္ေရာင္တာ ျပန္ျပန္ျဖစ္သူၾကာၾကာဆက္ေသာက္ရမယ္။ ) ဒါမွမဟုတ္
• Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္ ၇ ရက္ ေသာက္ပါ။
• Levofloxacin 250mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊ ၃ ရက္၊ ဒါမွမဟုတ္
• Nitrofurantoin 100 mg တေန႔ ၂-၄ ၾကိမ္ ၇ ရက္၊ဒါမွမဟုတ္
• Norfloxacin 400mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃ ရက္၊ ဒါမွမဟုတ္
• Ofloxacin 200mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃ ရက္၊ ဒါမွမဟုတ္
ဆိုးဝါးသူေတြကို
• Ampicillin 1 gram IV ၆ နာရီျခား + Gentamicin IV ထိုးပါ၊ ဒါမွမဟုတ္
• Ciprofloxacin 200-400mg IV ၁၂ နာရီ ၁ ခါထိုးပါ၊ ဒါမွမဟုတ္
• Imipenem 500mg IV ၆ နာရီျခားထိုးေဆးေတြေပးမယ္။
• Levofloxacin 250 to 500mg IV ၆ နာရီျခားဒါမွမဟုတ္
• Piperacillin-tazobactam 3.375 grams IV ၆ နာရီျခားထိုး၊ ဒါမွမဟုတ္
Gonococcal urethritis (ဂႏိုရီးယား) ပိုးေၾကာင့္ေယာက္်ားဆီးျပြန္အဝေရာင္ျခင္း၊ မိန္းမသားအိမ္အဝေရာင္ျခင္း၊ က်ား-မအာေခါင္ေရာင္ျခင္း၊
• Ceftriaxone 125 mg IM ထိုးေဆး ၁ လံုး၊ ဒါမွမဟုတ္
• Cefixime 400 mg ၁ ျပား၊ + Azithromycin 1 g ၁ ျပားဒါမွမဟုတ္
• Ciprofloxacin 500 mg ၁ ျပား၊ ဒါမွမဟုတ္
• Levofloxacin 250 mg ဒါမွမဟုတ္
• Ofloxacin 400 mg ၁ ျပား။
• Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ (Chlamydia infection မဟုတ္တာမေသျခာရင္)ေသာက္ပါ။
• ဆီးထြက္ျပြန္ ခဏခဏေရာင္သူေတြကိုMetronidazole 2 grams တခါတည္း+ Erythromycin 800 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္။
Complicated Gonorrhea ရွဳတ္ေထြးတဲ့ ဂႏိုေရာဂါ၊
• Penicillin G 10 million units IV daily x 5 days;
• Ceftriaxone 1 Gm IV daily x 5 days;
• Ciprofloxacin 500 mg BD x 5 days;
• Levofloxacin 500 mg OD x 5 days;
• Endocarditis ႏွလံုးသားေရာင္ရင္ Ceftriaxone 1 Gm BD IV x 3 weeks
Penicillin မတည့္ရင္
• Cefpodoxime 400 mg ၁ ျပား၊ ဒါမွမဟုတ္
• Levofloxacin 250 mg တေန႔ ၁ ျပား၊
• Spetinomycin 1 Gm IM ထိုးေဆး၁လံုး။
Chlamydia trachomatis ပိုးေၾကာင့္ ဆီးလမ္းေရာင္သူေတြကို
• Azithromycin 1 g x ၁ ရက္၊
• Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ x ၇ ရက္
သိပ္ဆိုးသူေတြကိုေဆးရံုတင္ကုရတတ္တယ္။ ဥပမာ Pyelonephritis ေက်ာက္ကပ္ေရာင္တာ။ ေသြးေၾကာထဲကေန ေဆးေပးရတတ္တယ္။ လိင္လမ္းကကူးစက္တာမ်ိဳးဆိုရင္ ပဋိဇီဝပိုးေသေဆး တမ်ိဳးမကလိုမယ္။ ေဆးကို လကၡဏာ သက္သာေသမဲ့ ေဆးပါတ္လည္ေအာင္ ေသာက္ရမယ္။ လက္မွတ္မလိုဘဲဝယ္လို႔ရတဲ့ ေဆးေတြကပိုးကိုေတာ့ ေသေစမွာ မဟုတ္ဘူး။ ဥပမာ Uristat, Phenazopyridine, Pyridium, Urogesicနာတာကိုသက္သာေစတယ္။ ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ ဆီးသြားခ်င္တာကိုထိန္းမထားပါနဲ႔။ Cranberries or Blueberries juice သစ္သီးရည္အစစ္ ေသာက္ပါ။ သၾကားမမ်ားေစနဲ႔။ Pineapple နာနတ္သီးစားပါ။ Vitamin C ဗီတာမင္ စီေသာက္ပါ။
ျဖစ္တဲ့ မိန္းကေလးအသက္ငယ္ရင္ ဒါမွမဟုတ္ ကိုယ္ဝန္ရွိရင္ ထိုးေဆးေပးတာေကာင္းတယ္။ ၇ ရက္ လိင္မဆက္ဆံရ။ အိမ္ေထာင္သည္ေတြဆိုရင္ ႏွစ္ေယာက္လံုးတျပိဳင္တည္းေဆးကုပါ။ ကာကြယ္ဘို႔က Latex condoms ကြန္ဒြမ္ သံုးပါ။ လိင္ဆက္ဆံျပီးရင္ပဋိဇီဝေဆးတၾကိမ္ေသာက္ပါ။ ဆီးေအာင့္တယ္လို႔ ခံစားရရင္ ၂-၃ ရက္ဆက္ ေသာက္ရမယ္။ Septrin800 mgဒါမွမဟုတ္ Amoxacilin 500 mg ဒါမွမဟုတ္ Ciprofloxacin 500 mg တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ေပါင္း ၄-၅ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Nitrofurantoin 100 mg တေန႔ ၂-၄ ၾကိမ္ ၇ ရက္ေသာက္ပါ။
ပိုးေသေဆးေတြအျပင္ ဆီးပူတာသက္ေသာေအာင္ ေလနာေဆး Antacid (Magnesium hydroxide) တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၂-၃ ၾကိမ္ ေသာက္ပါ။ နာတာသက္သာေအာင္ Hyoscine (Spasmogin or Buscopan) တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၂-၃ ၾကိမ္ ေသာက္ပါ။ ခံစားေနရတာေတြ သက္သာေပမဲ့ ေဆးပါတ္ေစ့ပါေစ။
Dr. Tint Swe
