Dysentery ဝမ္းကိုက္ေရာဂါ

ပုိ႔စ္တင္ခ်ိန္ - 10/26/2013 10:40:00 AM

အဂၤလိပ္လို Bloody diarrhoea ေသြးဝမ္းသြားတယ္လို႔ အေရးမ်ားတယ္။ ေဆးစာနဲ႔ဆို Dysentery ေခၚတယ္။ WHO ကေနသတ္မွတ္ထားတာက ဝမ္းအရည္သြားျပီး ေသြးပါတာတဲ့။ အေမရိကန္ CDC ကေတာ့ ဝမ္းသြားတာထဲမွာ ျမင္သာတဲ့ေသြး ပါေနတာကို သတ္မွတ္တယ္။

ကူးစက္ေရာဂါျဖစ္တယ္။ စအိုကထြက္-ပါးစပ္က ဝင္လာတာျဖစ္တယ္။ ဗက္တီးရီးယားပိုးကေနျဖစ္ရင္ Bacillary dysentery လို႔ေခၚျပီး Entamoeba histolytica (အမီးဘား) ပိုးကေနျဖစ္ရင္ Amoebic dysentery လို႔ေခၚတယ္။ တျခား E coli, Salmonella နဲ႔ Campylobacter ပိုးေတြကေနလဲျဖစ္တယ္။ ဒါ့အျပင္ သန္ေကာင္ေတြ၊ ဓါတုေဆး နဲ႔ ဗိုင္းရပ္စ္ ေတြကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္ေသးတယ္။ ဝမ္းကို ဓါတ္ခြဲခမ္းမွာ စစ္ရင္ အတိအက် သိရမယ္။

အမ်ားဆံုးျဖစ္ေစတာ Shigella ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္ပါ။ Bacillary dysentery ေခၚတယ္။ သူ႔ဖါသူေပ်ာက္ႏိုင္တယ္။ Amoeba Entamoeba histolytica ေၾကာင့္ျဖစ္တာကို Amoebic dysentery ေခၚတယ္။ ဆိုးတယ္ ေနာက္ဆက္တြဲ ေရာဂါေတြ ဆက္ျဖစ္တတ္တယ္။ ဥပမာ အသဲေရာင္ (အသားမဝါ)၊ ဦးေႏွာက္ေရာင္။

ဝမ္းခဏခဏသြားမယ္၊ သြားရင္ ဗိုက္ရစ္ျပီး နာမယ္။ ေသြးက မမ်ားဘူး။ ဝမ္းမွာ အက်ိအခြ်ဲပါမယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ကိုယ္နဲနဲပူတတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕က ကိုယ္မပူဘူး။ တခ်ိဳ႕မွာ နဲနဲသာခံရျပီး တခ်ိဳ႕ၾက ဆိုးလွတယ္။ ရက္တိုသူ၊ ရွည္သူ ရွိတယ္။ အူမၾကီးမွာ ေရာင္တာ၊ နာတာ၊ ဝမ္းခဏခဏသြားမယ္။ ဝမ္းထဲေသြးပါမယ္၊ ကိုယ္ပူမယ္၊ ဗိုက္နာမယ္၊ အားယုတ္မယ္။

ဘယ္လိုကုမလဲ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ၊ ဓါတ္ဆားရည္ေသာက္ပါ။ နားပါ။ တကိုယ္ေရ သန္႔ရွင္းေရး ပိုလုပ္ေပးပါ။ ပါးစပ္ထဲဝင္တာ မွန္သမွ် ဂရုစိုက္ပါ။ ေရသန္႔မယ္၊ အစားအစာသန္႔မယ္ဆိုရင္ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ပါ။ ပူေအာင္လုပ္ထားတဲ့ အစာထဲ၊ ေရထဲမွာ ပိုးမပါႏိုင္ပါ။

(၁) Bacterial dysentery ဗက္တီးရီးယား ဝမ္းကိုက္ေရာဂါအတြက္ -
• Ceftriaxone 250 mg ကေန 2 grams အထိ၊ တေန႔ တၾကိမ္ကေန ၂ ၾကိမ္ခြဲေပးတယ္။ ၇-၁၄ ရက္။ ကေလးေတြဆိုရင္ 50-100 mg/kg တေန႔ တၾကိမ္ကေန ၂ ၾကိမ္ခြဲေပးတယ္။ ၇-၁၄ ရက္။
• Ciprofloxacin 500 mg ကို ၁၂ နာရီတခါ၊ ၅-၇ ရက္။
• Trimethoprim-sulfamethoxazole (Bactrim, Septra, Septrin) တခါေသာက္ ၂ ျပား၊ တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၅-၁ဝ-၁၄ ရက္။

(၂) Amebic dysentery (အမီးဘား) ဝမ္းကိုက္ေရာဂါအတြက္ -
• Amebic dysentery (အမီးဘား) ဝမ္းကိုက္ = Metronidazole 750 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၅-၁ဝ ရက္။

Metronidazole (Flagyl) ေဆးအေၾကာင္းေလးပါ ထည့္ေရးပါရေစ။ အသံုးလဲမ်ား ေဆးအဆလဲ ကြာျခားလို႔ပါ။ ေရာဂါအေတာ္မ်ားမ်ားမွာ သံုးတယ္။

• Amebic Giardia (ဂိုင္ယားဒီယား) ပိုးေၾကာင့္ ဝမ္းပ်က္ျခင္း = 250 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၅ ရက္။
• Amebic gingivitis (အမီးဘား) သြားဖုံးေရာင္၊ Metronidazole 400 mg TDS x 5-7 days
• Amebic liver abscess (အမီးဘား) အသဲျပည္တည္ျခင္း = Metronidazole 250 မွ 750 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၅-၁ဝ ရက္ ေသာက္ပါ။
• Amebic Urethritis (ဂိုင္ယာဒီးယား) ပိုးဝင္၍ က်ား-မ ဆီးႁပြန္ေရာင္ျခင္း၊ Metronidazole 500 mg BD x 7 days
• Anaerobic Bacterial Infections ေလမႀကိဳက္တဲ့ ပိုးေၾကာင့္ အူမႀကီးေရာင္ျခင္း၊ ထိုးေဆး 500 mg TDS (30 mg/kg/dose) IV တေန႔ ၃ ၾကိမ္။ စားေဆး = 7.5 mg/kg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၇-၁ဝ ရက္။ တေန႔မွာ 4 grams ထက္မပိုရ။
• Bacterial Vaginosis ေမြးလမ္းေရာင္ျခင္း = Metronidazole 750 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္ ၇ ရက္ ေသာက္ပါ။ Metronidazole Vaginal cream တေန႔ ၁=၂ ၾကိမ္ ၅ ရက္ ညအခ်ိန္မွာ ေမြးလမ္းထဲ ထည့္ပါ။
• Clostridium difficile infection (ကေလာဆထြိဳင္ဒီးယား) ဝမ္းပ်က္ေရာဂါ = 250-500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ဒါမွမဟုတ္ 500-750 တေန႔ ၃ ၾကိမ္။
• H pylori infections အစာအိမ္အနာ Metronidazole 800-1500 mg ေန႔စဥ္ + ကို Clarithromycin and Omeprazole နဲ႔တြဲေပးသည္။
• Pelvic inflammatory disease (PID) တင္ပါးဆံုတြင္း အဂၤါေတြေရာင္ျခင္း = 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္၊ အျခားေဆးမ်ားနဲ႔ တြဲေပးပါ။
• Rosacea အေရျပားနီရဲေနတဲ့ေရာဂါ လိမ္းေဆး = Gel 0.75-1% တေန႔တၾကိမ္ လိမ္းပါ။ Metronidazole ကလြဲရင္ Diloxanide furoate, Paromomycin (Humatin), or Iodoquinol (Yodoxin) ေဆးေတြကိုလဲ သံုးပါေသးတယ္။ Traveler's diarrhea ခရီးသြားဝမ္းေလွ်ာျခင္း၊ Metronidazole 250 mg TDS x 5-7 days
• Trichomoniasis ပိုးေၾကာင့္ STD/STI လိင္ကတဆင့္ (ထ႐ြိဳင္ကိုမိုးနပ္စ္) ႏွင့္ (ဂိုင္ယာဒီယား) ပိုးမ်ားေၾကာင့္ ေမြးလမ္းေၾကာင္း-သားအိမ္ေရာင္ျခင္း၊ Metronidazole 2 grams တခါထဲေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ 1 gram ကို ၂ ခါခြဲ တရက္ထဲ ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ တခါေသာက္။ ဒါမွမဟုတ္ 250 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ဒါမွမဟုတ္ 375 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ စုစုေပါင္း ၇ ရက္ ေသာက္ပါ။
• ဦးေႏွာက္ျပည္တည္ျခင္း၊ Metronidazole 7.5 mg/kg orally QID not to exceed 4 grams daily + Penicillin or (Cefixime, Cefdinir, Cefoperazone, Cefotaxime, Cefpodoxime, Ceftazidime, Ceftizoxime, Ceftriaxone)

ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား၊ အစာအိမ္ေရာင္၊ ပ်ိဳ႕-အန္၊ အစာမေက်၊ FDA ကေန Pregnancy (B) လို႔ သတ္မွတ္ထားတယ္။ ဆိုလိုတာက အက်ိဳးဟာ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးတက္ ပိုရင္ ေသာက္ႏိုင္တယ္။

Dr. Tint Swe