Colorectal cancer အူမၾကီး ကင္ဆာ

ပုိ႔စ္တင္ခ်ိန္ - 10/24/2013 04:11:00 PM

ဆရာေက်းဇူးျပဳ၍ COLON CANCER အႀကာင္းရွင္းျပေပးပါ။ က်ြန္ေတာ့္အေဖမွာ ခြဲစိတ္ျပီး colon cancer stage 2 ျဖတ္ထုတ္ျပီး အလံုးရ႔ဲ ႏုတ္ခမ္းပတ္လည္မွာ cancer cell လြတ္ေၾကာင္းသိရပါတယ္။

Bowel cancer အူကင္ဆာလို႔ ေခၚတာဟာ Colorectal cancers ျဖစ္တယ္။ Colon cancer အူမၾကီး-ကင္ဆာ နဲ႔ Rectal cancer အစာေဟာင္းအိမ္-ကင္ဆာကို ေပါင္းေခၚထားတာ ျဖစ္တယ္။ အမ်ိဳးသားေတြမွာ တတိယေျမာက္ နဲ႔ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ စတုတၳေျမာက္ အျဖစ္အမ်ားဆံုး ကင္ဆာျဖစ္တယ္။ ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ႏိုင္ငံေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။ ၆ဝ% ရွိတယ္။ ၂ဝဝ၈ ေလ့လာမႈအရ တကမာၻလံုးမွာ လူနာသစ္ေပါင္း ၁႕၂၃ သန္းရွိျပီး၊ ၆ သိန္းေက်ာ္ ေသဆံုးရတယ္။ အူသိမ္မွာ ကင္ဆာျဖစ္တာ ရွားတယ္။

Colon cancer အူမၾကီး-ကင္ဆာ အမ်ားစုက ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ Polyps အသားပိုကေနစတယ္။ ျဖစ္ကာစမွာ အူမၾကီးရဲ႕ အတြင္းဆံုးလႊာကေနျဖစ္ျပီး ေစာေစာမသိလို႔ ေဆးမကုရင္ အူမၾကီးရဲ႕ ၾကြက္သားလႊာအထိ ေရာက္လာမယ္။ ေနာက္ ဆက္ျပန္႔မယ္။ အူနံရံမွာသာ ျဖစ္ေနေသးရင္ ကုရတာလြယ္တယ္။ ေရာဂါေဗဒအရေျပာရရင္ ၉၅% က Adenocarcinoma အမ်ိဳးအစားျဖစ္ျပီး က်န္တာက Lymphoma နဲ႔ Squamous cell carcinoma အမ်ိဳးအစားျဖစ္တယ္။

Cause ဘာလို႔ျဖစ္သလဲ
• အသက္ၾကီးမွ ျဖစ္တာမ်ားတယ္။
• ေယာက္်ားေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။
• အမ်ိဳးထဲမွာ တေယာက္မက ျဖစ္တတ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ၇၅-၉၅% ဟာ မ်ိဳးဗီဇနဲ႔ မပတ္သက္တာ ေတြ႔ရတယ္။
• လူေနမႈပံုစံ (အစားအေသာက္၊ အရက္ေသာက္၊ ေဆးလိပ္ေသာက္) ေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Inflammatory bowel disease (Ulcerative colitis and Crohn's disease) ရွိေနသူေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။
- Crohn's disease ရွိသူထဲက ၁ဝ ႏွစ္အတြင္း ၂%၊ ၂ဝ ႏွစ္အတြင္း ၈% နဲ႔ ၃ဝ ႏွစ္အတြင္း ၁၈% အူမၾကီး-ကင္ဆာ လာျဖစ္တယ္။
- Ulcerative colitis ရွိေနသူထဲက ၂ဝ% ဟာ ၁ဝ ႏွစ္ေနရင္ အူမၾကီး-ကင္ဆာျဖစ္လာတယ္။

Diagnosis ေရာဂါေသျခာေအာင္ Sigmoidoscopy or Colonoscopy စမ္းရင္းနဲ႔ Tumor biopsy အသားစ ျဖတ္ယူ စစ္ေဆးတာ လုပ္ရတယ္။ Barium enema စအိုကေန ေဆးသြင္းျပီး ဓါတ္မွန္ရိုက္တာလဲ လုပ္တယ္။ ေရာဂါ ဘယ္အထိ ျပန္႔ေနသလဲ သိေအာင္ CT scan လုပ္ရတယ္။ Virtual Colonoscopy ေနာက္ေပၚနည္းျဖစ္တယ္။ အူမၾကီးကို 3-D model CT scan images ပံုေတြ ျမင္ရေအာင္ လုပ္တယ္။ အူထဲကို ကင္မရာထည့္ေနစရာမလိုဘူး။ တခုရွိတာက Polyps ေတြ႔ရင္ တခါတည္းခြဲထုတ္လို႔ မရတာမို႔ Colonoscopy လုပ္ျပီး ထုတ္ရလိမ့္မယ္။

အူမၾကီးဆိုတာ ညာဘက္အထက္တန္းေနတာ၊ ကန္႔လန္႔တန္းေနတာ နဲ႔ ဘယ္ဘက္ေအာက္တန္းေနတာဆိုျပီး ရွိတယ္။ ညာဘက္ျဖစ္တာမ်ိဳးက အူလမ္းပိတ္တာ ျဖစ္ခဲတယ္။ ေသြးယိုရာကေန ေသြးအားနည္းေနတာ မ်ားတယ္။ ဘယ္ဘက္က ျဖစ္တာ ဆိုရင္ အူလမ္းပိတ္တတ္တယ္။

• အထဲမွာ ေရာဂါစေနေပမဲ့ ဘာမွမခံစားရဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သိရင္ ေနာက္က်ေနတတ္တယ္။
• သိသာတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြက
- စအိုကေန ေသြးယိုမယ္၊ ဝမ္းသြားရင္း ေသြးပါမယ္။
- ၾကာေတာ့ ေသြးအားနည္းလာမယ္။
- လူက ပိန္လာမယ္။ အားယုတ္မယ္။
- ဝမ္းသြားရတာ အရင္လိုမဟုတ္တာျဖစ္မယ္။ ဝမ္းခ်ဳပ္တာ၊ ဝမ္းေလွ်ာတာေတြ ျဖစ္မယ္။ ဝမ္းခ်ဳပ္တာ မ်ားတယ္။ ဝမ္းသြားျပီးေပမဲ့ မကုန္ေသးသလို ခံစားရႏိုင္တယ္။
- အစားအေသာက္ ပ်က္မယ္။
- ကိုယ္ပူမယ္။
- ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္တာ ျဖစ္မယ္။ ဗိုက္ေအာင့္၊ ေလထိုး အေနရဆိုးတယ္။

Risk factors ဘယ္လိုလူမ်ိဳးေတြမွာ သတိထားရမလဲ
• Older age ကင္ဆာ ၉ဝ% ဟာ အသက္ ၅ဝ ေက်ာ္ေတြျဖစ္တယ္။
• Colorectal polyps ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ အသားပိုရွိေနသူ။
• Ulcerative colitis and Crohn's disease ေရာဂါရွိေနသူ၊
• Inherited syndromes မ်ိဳးရိုးရွိသူ။
• Low-fiber, high-fat diet အဆီမ်ားမ်ားစားျပီး အသီးအႏွံစားနည္းသူ။
• A sedentary lifestyle ကိုယ္လက္လႈတ္ရွားမႈ နည္းသူ။
• Diabetes ဆီးခ်ိဳရွိသူ။ Obesity ကိုယ္ခႏၶာဝသူ။
• Smoking ေဆးလိပ္ေသာက္သူ။ Alcohol အရက္ေသာက္သူ။
• Radiation therapy for cancer ကင္ဆာတခုခုအတြက္ ဓါတ္ကင္ရသူ။

Stages of colon cancer အဆင့္ခြဲျခားျခင္း
အဆင့္ (ဝ) = အူအတြင္းဆံုးအလႊာမွာသာရွိေနေသးတယ္။
အဆင့္ (၁) = အူနံရံမွာသာရွိေနေသးတယ္။
အဆင့္ (၂) = အူ ၾကြက္သားမွာသာရွိေနေသးတယ္။
အဆင့္ (၃) = အူအနားက တက္ေစ့ကိုေရာက္ေနယံုသာရွိေသးတယ္။
အဆင့္ (၄) = တျခားေနရာေတြအထိေရာက္ေနျပီ။

Treatments and drugs ဘယ္လိုကုသမလဲ
• Surgery for early-stage colon cancer ေစာေသးတာအတြက္ ခြဲစိတ္ကုသနည္း။
အသားပိုအဆင့္သာ ရွိေသးမယ္၊ ကင္ဆာကေသးမယ္၊ ေနရာတခုေလးမွာသာ ကြက္ျဖစ္မယ္ဆိုရင္ ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္မယ္။ Colonoscopy ကရိယာနဲ႔ စစ္ေဆးရင္း လုပ္မယ္။ Colorectal Cancer Surgery ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္တာဟာ အေတာ္ ေအာင္ျမင္တယ္။ တျခားေနရာေတြအထိ ေရာက္ေနရင္ေတာ့ ခက္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ျပန္႔ေနတဲ့ေနရာကလဲ ခြဲထုတ္ရတာဆိုရင္ အက်ိဳးရွိတယ္။
• ေရာဂါအဆင့္ ေနာက္ေရာက္ေနေပမဲ့လဲ ကုသလို႔ ထိေရာက္တာေတြ ရွိတယ္။ Surgery ခြဲစိတ္ကုသတာ၊ Radiation ဓါတ္ကင္တာ နဲ႔ Chemotherapy ေဆးေပးကုတာေတြကို တြဲျပီး ကုသေပးမယ္။ သက္သာေနျပီးသာ ထပ္ျဖစ္တာကိုကုရတာ အေတာ္ခက္တယ္။ ဒါကိုလဲ Radiation နဲ႔ Chemotherapy တြဲလုပ္ေပးရင္ အသက္ပိုရွည္ေစမယ္။
• အရြယ္အစားပိုၾကီးတာဆိုရင္ Laparoscopic surgery ကရိယာသံုးျပီး ခြဲထုတ္မယ္။
• Surgery
Dr. Tint Swe