Breast Cancer Today ရင္သား-ကင္ဆာ အရင္ကနဲ႔မတူပါ

ပုိ႔စ္တင္ခ်ိန္ - 10/08/2013 08:44:00 AM

Breast cancer ရင္သား-ကင္ဆာ ဟာ ဆရာဝန္ေတြအဖို႔ေရာ လူနာေတြအတြက္ပါ။ လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ ၂ဝ ကနဲ႔ မတူေတာ့ပါ။ ေပ်ာက္ကင္း-ခ်မ္းသာလာတဲ့ႏွဳန္း ျမင့္မားလာေနတယ္။ က်န္းမာေရးအသိ ပိုရွိလာနဲ႔ ေစာေစာစီးစီး သိျပီး ထိေရာက္တဲ့ကုသမႈေတြ ရွိလာတာကို ေက်းဇူးတင္ရမယ္။ ဒါေတာင္ တႏွစ္မွာ အေမရိကန္ အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၂ သိန္းေလာက္ ရင္သား-ကင္ဆာနဲ႔ ေဆးလာကုေနၾကရေသးတယ္။

• Breast Cancer Symptoms ရင္သား-ကင္ဆာမွာ ဘယ္လိုလကၡဏာေတြ ရွိသလဲ
ဘာမွကို မခံစားရသူေတြ မနည္းဘူး။ တခ်ိဳ႕က ရင္သားမွာ မနာတဲ့ အက်ိတ္ေတြ႔တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ရင္သား အရြယ္အစား ေျပာင္းလာတယ္။ တခ်ိဳ႕ ခ်ိဳင္းေနရာ ေဖါင္းလာတယ္။ တခ်ိဳ႕ ႏို႔ကေန တခုခုထြက္တယ္။ ရင္သားနာတာဟာ ကင္ဆာ မဟုတ္ဘို႔ မ်ားတယ္။
Inflammatory Breast Cancer ႏို႔နာနဲ႔တူတဲ့ ရင္သားကင္ဆာဆိုတာ အေတာ္ရွားပါတယ္။ ၾကီးလာတာ ျမန္တယ္။ အက်ိတ္သပ္သပ္ရယ္လို႔ မေတြ႔တတ္ဘူး။ အေပၚယံအေရျပားက ထူထဲ၊ ရဲလာမယ္။ လိမ္ေမာ္ခြံနဲ႔ ဆင္တယ္။

• Breast Cancer and Mammograms (မင္မိုဂရမ္)
ေစာေစာသိေလ ေကာင္းေလဆိုတာ ရင္သား-ကင္ဆာမွာ သိပ္မွန္တယ္။ (မင္မိုဂရမ္) စစ္တာနဲ႔သိႏိုင္တယ္။ လက္နဲ႔ စမ္းမေတြ႔ခင္ကတည္းကေန သိတယ္။ American Cancer Society ကေန အသက္ ၄ဝ ေက်ာ္သူတိုင္း ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အုပ္စုမွာပါေနရင္ တႏွစ္တခါ (မင္မိုဂရမ္) ရိုက္ဘို႔ အၾကံျပဳထားတယ္။ ၅ဝ-၇၄ ႏွစ္ရွိသူတိုင္း ၂ ႏွစ္တခါစစ္ဘို႔ ေျပာထားတယ္။

• Breast Ultrasound and MRI (အာလ္ထြာေဆာင္း) နဲ႔ (အမ္အာရ္အိုင္)
(အာလ္ထြာေဆာင္း) ရိုက္ရင္ Cysts (ဆစ္စ္) ေခၚတဲ့ အထဲမွာ အရည္လိုဟာရွိေနတဲ့အိတ္ကို သိႏိုင္တယ္။ ဒီလိုေတြ႔တာ ကင္ဆာ မဟုတ္ပါ။ ရင္သား-ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ဘို႔ အလားအလာရွိသူေတြကို Mammogram routine screening ပံုမွန္ ဆန္ကာတင္စစ္နည္း (မင္မိုဂရမ္) နဲ႔အတူ MRI ပါရိုက္ရမယ္။

Breast Self-Exams ကိုယ့္ဖါသာ စစ္ေဆးနည္းကလဲ အေထာက္အကူျပဳပါတယ္။ လတိုင္းစစ္ေနသင့္တယ္။ စစ္ေဆးနည္းကို ဆရာဝန္ဆီကေန ေလ့လာသင္ယူထားပါ။ ကိုယ့္ဖါသာရွာလို႔ မေတြ႔ေပမဲ့ မရွိတာလို႔ေတာ့ မေျပာႏိုင္ပါ။

• Lump အက်ိတ္စမ္းရရင္ ဘာလုပ္မလဲ ပဌမဆံုးအခ်က္က အစိုးရိမ္မၾကီးပါနဲ႔။ ရင္သား-အက်ိတ္ ၈ဝ% ဟာ ကင္ဆာ မဟုတ္ပါ။ ဒါေပမဲ့ ဆရာဝန္ကိုေတာ့ျပပါ။ Cysts (ဆစ္စ္) အက်ိတ္ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ လစဥ္လာ ရာသီခြင္ေၾကာင့္ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကေလးႏို႔တိုက္ေနတံုး အဆင္မသင့္တာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Breast Biopsy အသားစ ထုတ္ယူစစ္ေဆးျခင္းက ေရာဂါနာမည္ကို ေသျခာေစမယ္။

• Hormone-Sensitive Breast Cancer ေဟာ္မုန္းသက္ေရာက္မႈရွိတဲ့ ရင္သား-ကင္ဆာ အမ်ိဳးအစား
Estrogen (အီစထိုဂ်င္) နဲ႔ Progesterone (ပရိုဂ်က္စတီရံုး) ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးရဲ႕ သက္ေရာက္မႈအရ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ ရင္သား-ကင္ဆာ ဟုတ္-မဟုတ္ကို Biopsy အသားစျဖတ္ယူစစ္ေဆးတာလုပ္ရင္ သိေစမယ္။ Receptors ဆိုတာကို ေတြ႔ရမယ္။ Estrogen (ER-positive) ဒါမွမဟုတ္ Progesterone (PR-positive) ဒါမွမဟုတ္ ၂ မ်ိဳးလံုး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ၃ ပံု ၁ ပံုမွာ ဘယ္ဟာမွ မပါဘူး။ ပါတာအတြက္ ေဟာ္မုန္းေဆးေတြသံုးျပီး ကုသႏိုင္တယ္။ ၂ဝ% နည္းပါး HER2 ေခၚတဲ့ (ပရိုတင္း) ေတြေတြ႔ရတယ္။ ဒီလိုအမ်ိဳးအစားကို HER2-positive လို႔သတ္မွတ္မယ္။ ျပန္႔ပြါးတာ ျမန္တယ္။ ကုသမႈ တနည္းသံုးရတယ္။

• Breast Cancer Stages ရင္သား-ကင္ဆာ အဆင့္သတ္မွတ္မႈ
ရင္သား-ကင္ဆာကို ေရာဂါနာမည္တပ္ျပီးတာနဲ႔ တဆက္ထဲလုပ္မွာက ဘယ္အဆင့္ေရာက္ေနျပီလဲ။ ဆိုလိုတာက ဘယ္ေလာက္ၾကီးေနလို႔ ဘယ္အထိျပန္႔ေနျပီလဲ။ အဆင့္ သုညကေန ေလးအထိ သတ္မွတ္တယ္။ ဒါကိုသိမွ ဘယ္လိုနည္း သံုးျပီးကုမလဲ ဆံုးျဖတ္ရတယ္။

• Breast Cancer Surgery ခြဲစိတ္ကုသနည္း
ခြဲနည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ Lumpectomy ဆိုတာ Breast-conservation surgery အက်ိတ္ကိုသာထုတ္ျပစ္ျပီး ရင္သားကိုခ်န္ထားနည္း။ Mastectomy ရင္သားတခုလံုး ထုတ္ျပစ္နည္း။

• Radiation Therapy ဓါတ္ကင္နည္း
High-energy rays ျပင္းတဲ့ဓါတ္ေရာင္ျခည္သံုးရတယ္။ ကင္ဆာ-ဆဲလ္ေတြကိုေသေစမယ္။ ခြဲစိတ္ျပီးမွလဲလုပ္တယ္။ ေဆးေပးနည္းနဲ႔လဲတြဲတယ္။

• Chemotherapy ေဆးေပးနည္း
တကိုယ္လံုးက ရွိသမွ် ကင္ဆာ-ဆဲလ္ ေတြကို သတ္ျပစ္မယ္။ အေၾကာေဆး၊ စားေဆး နဲ႔ ထိုးေဆးေတြရွိတယ္။ ခြဲျပီးမွလဲေပးတယ္။ ေနာက္ပိုင္းက်ေနတဲ့ အဆင့္အတြက္လဲ ထိန္းႏိုင္ေအာင္ ေပးတယ္။ ဆံပင္ကြ်တ္၊ ပ်ိဳ႕၊ အားယုတ္၊ ေရာဂါပိုးဝင္ဆိုတဲ့ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

• Hormone Therapy ေဟာ္မုန္းေပးနည္း
ER-positive နဲ႔ PR-positive breast cancer အမ်ိဳးအစားေတြအတြက္ ေကာင္းတယ္။ ခြဲစိတ္ျပီးေနာက္ ေပးရတာမ်ားတယ္။ ရင္သား-ကင္ဆာျဖစ္ဘို႔ အႏၲရာယ္ရွိႏိုင္သူေတြကိုလဲ ေပးႏိုင္တယ္။

• Targeted Drugs ေဆးေပးကုသနည္း
ေဆးသစ္ေတြသံုးတယ္။ HER2-positive breast cancer အမ်ိဳးအစားမွာ HER2 ပရိုတင္းေတြမ်ားေနတယ္။ ဒီဟာေတြကို ပစ္မွတ္ထားျပီး တားမဲ့ေဆးသံုးတယ္။ (ခီမို) ေဆးနဲ႔ တြဲတတ္တယ္။

• Breast Cancer Survival Rates ရင္သား-ကင္ဆာ ဘယ္ေလာက္အသက္ရွင္မွာလဲ
ဘယ္အေျခအေနမွာ စသိသလဲအေပၚမွာ အမ်ားၾကီးမူတည္တယ္။ American Cancer Society အလိုအရ အဆင့္ (၁)မွာ စသိျပီး ေဆးကုရင္ ၅ ႏွစ္ေသျခာေပါက္ရွင္မွာ ရာႏွဳန္းျပည့္။ ေနာက္က်မွသိေလေလ အသက္ရွင္ေနႏိုင္ဘို႔ ႏွစ္ နည္းေလေလ။ အဆင့္ (၄) က်မွသိရင္ ၂ဝ% အထိသာရွိမယ္။ ကံေကာင္းသူေတြ (ေဆးကုနည္းေကာင္းရင္) ဒိထက္ ရွည္ပါအံုးမယ္။

• Life After Diagnosis ရင္သား-ကင္ဆာရွိေနတယ္လို႔ သိတဲ့ေနာက္ ဘယ္လိုေနမလဲ
ကင္ဆာဆိုတာ ဆရာဝန္ေတြေျပာစရာမလိုေအာင္ ဆိုးတာေတာ့ သိေနၾကျပီ။ အေသအျခာ၊ ေစာေစာ၊ စနစ္တက် ကုသရင္ အမ်ားၾကီး ေကာင္းေစမယ္ ဆိုတာေတာ့ ေျပာပါရေစ။ ေန႔တဓူဝကိစၥမ်ိဳးေတြ အရင္လိုေတာ့ မလုပ္ႏိုင္၊ မလုပ္သင့္ပါ။ တကုိယ္တည္းလိုလို ခံစားရႏိုင္တယ္။ မိတ္ေဆြေတြ အမ်ိဳးေတြနဲ႔ ပိုျပီးထိစပ္ဆက္ဆံပါ။ အားေပးမႈရယူပါ။ Support group ဘဝတူအုပ္စုေတြမွာ ပါဝင္ပါ။

• Breast Reconstruction ရင္သားအသစ္လုပ္ျခင္း
ရင္သားတခုလံုး ထုတ္လိုက္ရသူေတြက Reconstructive surgery အတုျပန္လုပ္တဲ့ ခြဲစိတ္နည္းလုပ္ႏိုင္တယ္။ အေရျပား၊ ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္လိုက္တဲ့ ႏို႔သီး၊ ႏို႔ (တစ္ရွဴး) ေတြ အစားလုပ္ေပးနည္းျဖစ္တယ္။ Breast implant ႏို႔အတုထည့္နည္း နဲ႔ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္ တျခားေနရာက (တစ္ရွဴး) ေတြယူျပီး အသစ္တည္ေဆာက္နည္းလို႔ ရွိတယ္။ ရင္သားထုတ္တဲ့အခ်ိန္မွာ တခါတည္းလဲလုပ္တာရွိတယ္။ ေနာက္မွ ေအးေအးေဆးေဆး လုပ္တာလဲရွိတယ္။ (သပ္သပ္ ေရးထားပါတယ္။)

Breast Forms ရင္သားပံုစံအတု သံုးနည္း။ Breast-shaped prosthesis ေခၚတယ္။ ခြဲစိတ္စရာမလိုဘူး။ ကိုယ္လိုခ်င္သလို ဝတ္ဆင္ႏိုင္တယ္။

• Risk Factors ရင္သား-ကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အလားအလာရွိသူေတြ
ကိုယ္အေလးခ်ိန္ မ်ားသူေတြ၊ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း မလုပ္သူေတြ၊ အရက္ေသစာ ေသာက္စားသူေတြ၊ ကိုယ္ဝန္တားေဆး တခ်ိဳ႕၊ ေသြးဆံုးခ်ိန္မွာ ေဟာ္မုန္းေဆးေပးကုသသူေတြ၊ ဒီလိုေဆးေတြေၾကာင့္ျဖစ္တာမ်ိဳးက ေဆးျဖတ္လိုက္ရင္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အလားအလာလဲ ရပ္တန္႔သြားမယ္။ ရင္သား-ကင္ဆာက လြန္ေျမာက္လာသူေတြရဲ႕ အေတြ႔အၾကံဳအရ လူေနမႈပံုစံ ျပဳျပင္ျခင္းဟာ အမ်ားၾကီးအေထာက္အကူျပဳတာ ေတြ႔ရတယ္။ သုေတသနေတြ ဆက္လုပ္ေနပါတယ္။

• Why Me က်မက်မွ ဘာလို႔ျဖစ္ရသလဲရွင္
o ပဌမအခ်က္က မိန္းမျဖစ္ေနလို႔ပါ။ (ေဆာရီး)။
o ေယာက္်ားေတြမွာ အဆ ၁ဝဝ နည္းၾကတယ္။
o အမ်ိဳးသမီး အသက္ ၅၅ ႏွစ္ ေက်ာ္သူေတြ။
o အေမမွာ ဒါျဖစ္ဘူးတယ္ဆိုလို႔ သိပ္မစိုးရိမ္ပါနဲ႔။ မ်ိဳးရိုးမလိုက္တာ ၈ဝ% ရွိတာလဲ သတိျပဳပါ။
o တခ်ိဳ႕မွာ Breast Cancer Genes ရင္သား-ကင္ဆာ မ်ိဳးဗီဇ ပါေနတယ္။ အဲဒီ Genes မ်ိဳးဗီဇေတြကို BRCA1 နဲ႔ BRCA2 လို႔ ေခၚတယ္။ ဒါရွိေနသူေတြထဲက ၈ဝ% က ရင္သား-ကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ မ်ိဳးဗီဇအေၾကာင္း ဆရာဝန္ေတြ သိတာ နည္းေသးတယ္။ ကံတရားလို႔ေျပာတာ ဘယ္သူျငင္းႏိုင္ပါသလဲ။

၁၁-၆-၂ဝ၁၂ ေန႔ကလာတဲ့ ေဆးပညာသတင္းတခုက ရင္သားကင္ဆာ ေဝဒနာသည္ေတြအတြက္ အားတက္စရာ ျဖစ္ပါတယ္။ Perjeta ေခၚတဲ့ ထိုးေဆးကို FDA ကေန အသိအမွတ္ျပဳလိုက္ျပီျဖစ္ပါတယ္။ Perjeta ေဆးဟာ pertuzumab ျဖစ္တယ္။ ရင္သားကင္ဆာထဲက HER2-positive အမ်ိဳးအစား အတြက္ သံုးမွာျဖစ္ပါတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ
၄-၃-၂ဝ၁၂